دلیل شلیک نکردن موشک به عقب توسط جنگنده‌ها چیست؟

در نبردهای هوایی، جنگنده‌ها از مرگبارترین تسلیحات نظامی به شمار می‌روند. این هواپیماها با سرعت‌های سرسام‌آور، سیستم‌های هدف‌گیری پیچیده و حجم آتش بالا، مجموعه‌ای بی‌نظیر از قابلیت‌ها را ارائه می‌دهند. برخی حتی قادر به شناور ماندن در هوا یا نشست و برخاست عمودی هستند که به هیمنه آن‌ها می‌افزاید. با این حال، چه علاقه‌مند به جنگنده‌ها باشید یا صرفاً آن‌ها را در رویدادها، موزه‌ها یا فیلم‌ها دیده باشید، یک نکته آشکار است: این ماشین‌های جنگی عمدتاً موشک‌های خود را به سمت جلو شلیک می‌کنند.

تاثیر سرعت جنگنده بر شلیک موشک به عقب

ایده شلیک موشک به عقب شاید در نگاه اول عجیب به نظر نرسد. اما با در نظر گرفتن فیزیک پرواز این هواپیماها، دلایل آن روشن می‌شود. اکثر جنگنده‌ها با سرعت‌های بسیار بالا پرواز می‌کنند.

اگر جنگنده‌ای موشکی را به عقب شلیک کند، آن موشک ابتدا باید بر سرعت رو به جلوی خود جنگنده غلبه کند. سپس باید پایدار شده و به سمت هدف مسیر خود را پیدا کند. این مقدار زمان و انرژی هدر رفته، به احتمال زیاد شانس رسیدن موشک به هدف را کاهش می‌دهد.

اکثر جنگنده‌ها در پرواز عادی با سرعت‌های زیرصوت حرکت می‌کنند. این یعنی سرعت آن‌ها معمولاً از ۹۶۵ کیلومتر بر ساعت بیشتر است. برخی دیگر، مانند اف-۲۲ رپتور، می‌توانند با سرعت فراصوت پایدار (Supercruise) در حدود عدد ماخ ۱.۸۲ (معادل تقریبی ۱۹۶۳ کیلومتر بر ساعت) پرواز کنند.

حال تصور کنید چنین هواپیمایی موشکی را به سمت عقب شلیک کند. موشک ابتدا باید از سرعت ۱۹۶۳ کیلومتر بر ساعت به صفر کاهش سرعت پیدا کند. سپس باید دوباره شتاب بگیرد تا به هدف خود برسد. واضح است که چنین تغییری فوراً اتفاق نمی‌افتد. این کار زمان و انرژی بسیار بیشتری نسبت به شلیک موشک به جلو نیاز دارد.

چرا آیرودینامیک جنگنده‌ها مانع شلیک به عقب است؟

باید آیرودینامیک جنگنده نیز در صورت نصب و استفاده از موشک‌های عقب‌شلیک‌شونده در نظر گرفته شود. تمام جزئیات بدنه یک جنگنده با دقت فراوان طراحی می‌شود. هدف این طراحی، حرکت در هوا با کمترین مقاومت ممکن و کاهش درگ (نیروی پسا) است که می‌تواند سرعت هواپیما را کم کند. موشک‌هایی که به سمت عقب جنگنده شلیک شوند، به احتمال زیاد جریان هوا در اطراف آن را مختل می‌کنند. این اختلال به عملکرد کلی هواپیما آسیب می‌زند.

فناوری‌های نوین نبرد هوایی و موشک‌های همه‌جانبه

دلیل مهم دیگر برای عدم استفاده از موشک‌های عقب‌شلیک‌شونده، پیشرفت‌های فناورانه در نبردهای هوایی است. درگیری‌های هوایی امروزی با دهه‌های گذشته بسیار متفاوت است. جنگنده‌هایی مانند اف-۳۵ نیاز به نبردهای داگ‌فایت (Dogfight) را تقریباً از بین برده‌اند. این به لطف سیستم‌های تسلیحاتی و هدف‌گیری پیشرفته آن‌هاست که می‌توانند هواپیماهای دشمن را از فواصل دوری هدف قرار دهند.

حتی در موقعیت‌هایی که چنین درگیری‌هایی رخ دهد، موشک‌های “همه‌جانبه” (all-aspect) وجود دارند. این موشک‌ها می‌توانند هدف را بدون توجه به موقعیت آن نسبت به موشک ردیابی کنند. حتی اگر هدف پشت هواپیمای شلیک‌کننده قرار داشته باشد.