تحلیلی بر سیاست سوریه‌ پسااسد نسبت به آمریکا و غرب

به گزارش همشهری آنلاین، صابر گل‌عنبری-کارشناس مسائل بین‌الملل: احمد الشرع، به همراه هیئتی از دولتش، در سفری رسمی وارد واشنگتن شد. این نخستین سفر یک رئیس‌جمهور سوریه در طول ۷۹ سال گذشته به پایتخت آمریکا و کاخ سفید است. همزمان با ورود هیئت سوری به واشنگتن، شیبانی وزیر خارجه سوریه ویدئویی در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد که بازی بسکتبال او و الشرع را با ژنرال براد کوبر، فرمانده سنتکام، و سرتیپ لامبرت، فرمانده ائتلاف ضد داعش، نشان می‌دهد. هرچند این بازی چند ماه پیش در دمشق برگزار شده، اما بازنشر آن همزمان با این سفر حامل پیام‌های سیاسی روشنی است. انتشار این بازی «دوستانه»، در واقع نمایش جهت‌گیری جدید سوریه در منطقه و پیوستن آن به جمع متحدان عربِ آمریکاست.

در میان مجموعه کشورهایی مانند عربستان، قطر، امارات و ترکیه که رقابت‌های آشکار و پنهانی با یکدیگر در منطقه دارند، سوریه اکنون به عنوان یک استثنا به نقطه توافق و همگرایی این بازیگران و بلوک‌های رقیب بدل شده است و همه آن‌ها خود را متحد آن می‌دانند. همین اتفاق نظر و لابی‌گری مشترک آن‌ها، در کنار رویکرد سیاسی و دیپلماتیک حاکمان جدید دمشق، نقش مهمی در بهبود روابط سوریه با آمریکا و غرب داشته است. ویدئوی منتشرشده، صرفا نمایش مهارت چهار بازیکن در پرتاب توپ به سبد نیست، بلکه نمادی از هدف‌گیری این بازیگران در زمین سیاست و دیپلماسی است. شیبانی، احتمالا با انتشار هماهنگ این ویدئو با الشرع، در واقع می‌کوشد اعضای کنگره و لابی‌های متنفذ آمریکا را خطاب قرار دهد تا تصویری تازه از حاکمیت سوریه و تمایل واقعی آن برای همکاری را ارائه کند که احتمالاً از اهداف کلیدی آن جلب حمایت نمایندگان و سناتورهای آمریکا برای لغو قانون سزار است.

این سفر و این فیلم، هر دو، جلوه دیگری از چهره پراگماتیک احمد الشرع پس از عبور از دنیای ایدئولوژی را به نمایش می‌گذارند. این تحول فکری و سیاسی که در یک دهه اخیر به‌ تدریج در اشکالی رخ داده بود، از زمان تصدی حکمرانی سوریه با سرعتی چشمگیر ادامه یافته است؛ تا آنجا که از فهرست سیاه آمریکا و سازمان ملل حذف شده و امروز در قامت یک «رئیس‌جمهور» و «دولتمرد» وارد واشنگتن می‌شود و مورد استقبال قرار می‌گیرد. در مواجهه با چنین پدیده‌ای و پرسش‌های متعددی که از آن برمی‌خیزد، مطالعه‌ای دقیق و همه‌جانبه ضرورت دارد؛ هرچند برخی معمولا با پاسخ‌های دم‌دستی و کلیشه‌ای، خود را از زحمت چنین کاوشی رها می‌کنند. در این میان، این دو روز بحث در فضای مجازی و تحلیل عربی درباره بهای پرداختی به آمریکا در مقابل کسب امتیاز رفع تحریم و این مقبولیت و مشروعیت در غرب و کاخ سفید داغ بوده است. شکی نیست که دستکم تا این لحظه پرهیز حکومت جدید سوریه از اتخاذ «رویکردی خصمانه» در قبال اسرائیل با وجود حملات آن و اشغال بخشی از جنوب سوریه در جلب اعتماد آمریکا اثرگذار بوده است.

این‌ که جلب اعتماد آمریکا برای رفع تحریم‌ها و بازسازی سوریه علت اصلی چنین سیاستی در قبال اسرائیل است، یا خستگی جامعه سوریه از جنگ، نبود امکانات برای مقابله با اسرائیل، و خریدن زمان برای عبور از این وضعیت، یا دلایل دیگری، بحثی مفصلی است که به یادداشت دیگری نیاز دارد. اما در حالی که انتظار می‌رفت آمریکا رفع تحریم‌های سوریه را به شناسایی و عادی‌سازی روابط با اسرائیل مشروط کند، چنین به نظر می‌رسد که دمشق «فعلا و لو موقتا» از پرداخت این بهای سنگین عبور کرده و با طرح استدلال فراهم نبودن شرایط عادی سازی روابط با اسرائیل و در عین حال، با شروع مذاکرات مستقیم با آن برای امضای یک توافقنامه امنیتی جدید، از جیب این «رویکرد غیر تقابلی» در قبال اسرائیل برای گرفتن امتیازاتی از آمریکا بدون عادی‌سازی روابط با تل‌آویو خرج می‌کند. تا ببینیم در آینده چه اتفاقی می‌افتد؛ اما به دلایلی فعلا بعید است که دمشق قبل از ریاض دست به این اقدام بزند.