تفاوت «آمادگی ظهور» با «زمینه‌سازی»

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، بسیاری از افراد گاه میان دو مفهوم «آماده‌بودن برای ظهور» و «زمینه‌سازی ظهور» خلط می‌کنند؛ گمان می‌کنند هر دو به یک معناست، در حالی که هر یک جایگاه و معنای ویژه‌ای دارد. «زمینه‌سازی» به معنای فراهم کردن مقدمات اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی برای تحقق حکومت جهانی حضرت ولی‌عصر(عج) است، اما «آمادگی» بیشتر ناظر به وضعیت درونی و باطنی فرد برای پذیرش و یاری آن حضرت است. در روایات، اگرچه به تلاش برای اصلاح جامعه توصیه شده، اما تأکید اصلی بر آمادگی نفس و پاکی دل‌هاست؛ زیرا ظهور می‌تواند هر لحظه و حتی به‌طور ناگهانی رخ دهد.

بنابر روایت تسنیم، آمادگی برای ظهور، پیش از آن‌که حرکت بیرونی باشد، امری درونی و روحی است. این آمادگی، قلبی آرام، ایمانی راسخ و اخلاقی نیکو می‌طلبد؛ تا اگر فرمان الهی ناگهانی رسید، نه به حیرت و تردید بیفتیم و نه به سبب وابستگی به دنیا از یاری حق بازمانیم. امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «کسی که دوست دارد از اصحاب قائم باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار، اهل ورع و اخلاق نیکو باشد.» این نشان می‌دهد که جوهرهٔ آمادگی، تهذیب نفس و عمل صالح است.

بنابراین آمادگی ظهور، در قالب بیان راهکارهایی اخلاقی، ایمانی و عملی برای خودسازی فردی و اصلاح اجتماعی ارائه شده است؛ راهکارهایی که با تهذیب نفس، تقویت ایمان، پایبندی به ارزش‌های دینی و خدمت خالصانه به دیگران آغاز می‌شود و در ادامه با گسترش فرهنگ انتظار، دعوت به حق، مبارزه با فساد و ایجاد همبستگی در جامعه تداوم می‌یابد. چنین آمادگی‌ای، نه تنها فرد را برای حضور در صف یاران حضرت در لحظه قیام مهیا می‌کند، بلکه با اثرگذاری بر محیط پیرامون، فضایی هماهنگ با عدالت و معنویت موعود می‌کند.

در کنار آمادگی روحی و اخلاقی، یک جلوهٔ مهم دیگر، آمادگی برای هر اتفاق «بَغتةً» یا ناگهانی است. قرآن کریم نیز در توصیف قیامت از کلمهٔ «بَغتةً» بهره برده تا خاطر نشان سازد که وعده‌های بزرگ الهی بدون هشدار قبلی و در لحظه‌ای که مردم کمترین انتظار را دارند، فرامی‌رسد. بنابراین، مؤمن واقعی باید همواره خود را در وضعیتی ببیند که با شنیدن ندای «یا أَهلَ العالَم إنّ الجَدِّ الحُسین قد ظَهَر» بی‌هیچ تردیدی به صف یاران حضرت بپیوندد.

فرق اساسی این‌جاست که «زمینه‌سازی» بدون «آمادگی»، ابتر و بی‌ثمر خواهد بود؛ چرا که حتی اگر همهٔ شرایط اجتماعی مهیّا شود، اما دل‌ها خواب‌آلود و اراده‌ها سست باشند، یاری امام ممکن نخواهد بود. پس بهترین و مطمئن‌ترین راه، آن است که هر روز با خود بیاندیشیم: اگر امروز ظهور رخ دهد، آیا من از نظر ایمان، اخلاق، معرفت و آمادگی عملی، آمادهٔ بودن در سپاه حق هستم؟ چنین نگاهی ما را از غفلت نجات داده، و حضور حقیقی در «عصر انتظار» را ممکن می‌کند.

طبق نصوص روایی، اصل «زمینه‌سازی ظهور» نه امری عمومی و گسترده در طول قرون، بلکه اقدامی ویژه و محدود به مقاطع پایانی پیش از قیام حضرت ولی‌عصر عجل الله تعالی فرجه است؛ وظیفه‌ای که به‌صراحت در احادیث، بر عهده یاران خاص آن حضرت نهاده شده و تنها در «6 ماههٔ پایانی» پیش از ظهور تحقق می‌یابد. این مقدمه‌چینی، کاملاً وابسته به مشیت الهی است و بدون ارادهٔ خدا، حتی اگر همهٔ تلاش‌های بشری فراهم آید، ظهور محقق نخواهد شد.

یکی از نشانه‌های برجستهٔ این زمینه‌سازی، خروج سپاه خراسانی است که در مقابله با سفیانی حرکت کرده و به سوی کوفه می‌روند. در روایت‌ها آمده است که حضرت مهدی در میان این سپاه به صورت ناشناس حضور دارند و تنها برخی از یاران ایشان موفق به شناسایی وجود شریفشان می‌شوند. این حضور پنهانی، نشان می‌دهد که زمینه‌سازی حقیقی با هدایت مستقیم امام، اما در پرده‌ای از راز و رمز، انجام می‌گیرد.

از چهره‌های شاخص این دوره، شعیب بن صالح است؛ مردی از شیعیان که در عصر قیام حضرت، به‌عنوان یکی از پرچمداران آن حضرت برگزیده می‌شود. در احادیث آمده نقش مهمی در شکست نیروهای سفیانی و فراهم‌کردن بستر پیروزی نهایی برای حکومت عدل مهدوی ایفا می‌کند. چنین جایگاهی، شعیب را به یکی از مصادیق روشن «زمینه‌سازان ظهور» تبدیل می‌کند. (الغیبة طوسی،‌ ص433)

بنابراین، آنچه به عنوان «زمینه‌سازی ظهور» شناخته می‌شود، بیش از آن‌که مسئولیت جمعی مسلمانان در طول قرون باشد، مأموریتی خاص برای یاران برگزیده و مؤید به نصرت الهی در آستانهٔ قیام است. وظیفهٔ عمومی ما پیش از آن، «آمادگی کامل» برای پیوستن به این حرکت الهی است؛ آمادگی‌ای که اگر محقق گردد، در لحظهٔ تحقق ارادهٔ خدا، هر یک می‌توانیم در زمرهٔ یاران و یاوران حضرت قرار گیریم.