خفاش‌ها چطور مثل جنگنده پرنده‌ها را شکار کرده و در آسمان می‌بلعند

غزال زیاری: اخیراً دانشمندان بعد از حدود ۲۵ سال ابهام و تحقیق، موفق به رمزگشایی از یک معمای قدیمی شدند. این معمای چند دهه‌ای درباره بزرگ‌ترین خفاش اروپا بود که نحوه شکار متفاوتش تبدیل به یکی از چالش‌های جانورشناسان شده بود. این خفاش پرنده‌های کوچک را در ارتفاعی بیش از یک کیلومتری از سطح زمین شکار کرده و در حین پرواز آن‌ها را می‌بلعد.

حالا یک گروه بین‌المللی از دانشمندان نحوه شکار این گونه خفاش را کشف کرده و دریافته‌اند که بزرگ‌ترین گونه خفاش اروپا، چطور پرنده‌های کوچک را شکار و میل می‌کند. این درواقع داستان شگفت‌انگیزی از تعقیب شبانه، دقت و شکارگری است.

سوار بر پشت خفاش

هر سال میلیاردها پرنده آوازخوان از زیستگاه‌های زادآوری‌شان به زیستگاه‌های زمستانی مهاجرت می‌کنند. خیلی از آن‌ها ترجیح می‌دهند تا شب و در ارتفاعات بالا پرواز کنند تا از دید شکارچیان روز در امان باشند؛ اما تاریکی همیشه برای آن‌ها امنیت را به همراه ندارد؛ چرا که خفاش‌ها درست پس از غروب آفتاب، شکار خود را آغاز می‌کنند.

پژوهشگران برای مطالعه این رفتار، به‌صورت نمادین بر پشت خفاش‌ها سوار شدند؛ آن‌ها کوله‌پشتی‌های کوچکی حاوی حسگرهای زیستی که در دانشگاه آرهوس ساخته شده بود را بر پشت گونه خفاش جنگلی بزرگ قرار دادند. این دستگاه‌ها حرکت، ارتفاع، شتاب و صدا را ثبت می‌کنند و بدین ترتیب این امکان برای دانشمندان فراهم شد تا مشاهده کنند که خفاش‌ها چطور در تاریکی مطلق، در ارتفاع بیش از یک کیلومتر از سطح زمین پرنده‌ها را شناسایی و شکار می‌کنند.

نتایج حکایت از آن داشت که خفاش‌های بزرگ قادرند که تا ارتفاع زیادی بالا رفته و بی‌خبر، پرنده‌ها را شکار کنند. واقعیت این است که پرنده‌ها، برخلاف بسیاری از حشرات، نمی‌توانند صداهای پژواک‌یابی خفاش‌ها را بشنوند و معمولاً تا لحظه حمله از خطر بی‌اطلاع می‌مانند.

سلاح اصلی: پژواک‌های قدرتمند با فرکانس پایین

موفقیت این خفاش‌ها در شکار پرنده‌ها در شب، استفاده از پژواک‌هایی با فرکانس پایین است که به آن‌ها امکان شناسایی طعمه از فاصله زیاد را می‌دهد. وقتی هدف شناسایی شد، خفاش با سرعت به سمت آن نزدیک می‌شود و درست پیش از حمله، پالس‌های صوتی سریع و کوتاهی ارسال می‌کند تا فاصله و موقعیت طعمه را دقیق‌تر بسنجد.

داده‌های ضبط‌شده نشان داد که خفاش‌ها برای تعقیب پرنده‌ها، شیرجه‌های تند و پرسرعتی شبیه نبرد هوایی جنگنده‌ها انجام می‌دهند. در این حملات که بین ۳۰ تا ۱۷۶ ثانیه طول می‌کشید، خفاش‌ها تعداد ضربات بال خود را افزایش داده و شتابشان را سه برابر می‌کردند و پیوسته امواج صوتی هجومی منتشر می‌نمودند.

در یکی از موارد، خفاش بعد از ۳۰ ثانیه از تعقیب طعمه منصرف شد. دلیلش هم واضح بود؛ چون خیلی از پرنده‌ها هم در آسمان چابک و سریع پرواز می‌کنند.

اما در یک مورد دیگر، خفاش بعد از حدود سه دقیقه تعقیب، پرنده‌ای که احتمالاً سینه‌سرخ اروپایی بود را در ارتفاعی نزدیک به زمین گرفت. میکروفون ۲۱ ناله از پرنده ضبط کرد و پس از آن به مدت ۲۳ دقیقه صدای جویدن مداوم خفاش در ارتفاع پایین ثبت شد.

خوردن طعمه در حین پرواز

داده‌های DNA و اشعه ایکس از بال‌های پرنده‌های یافت‌شده در زیر محل شکار خفاش‌ها نشان داد که خفاش‌ها با گاز گرفتن پرنده، آن را می‌کشند، در مرحله بعد بال‌های شکار را جدا می‌کنند تا وزن و مقاومت هوا را کاهش دهند.

طبق گمانه‌زنی پژوهشگران، خفاش غشای بین پاهای عقبی خود را مثل کیسه‌ای به جلو می‌کشد و در همان حال پرواز، پرنده را می‌خورد.

دکتر لورا استیدشولت از دانشگاه آرهوس دراین‌باره توضیح داد: «قبل از این می‌دانستیم که پرنده‌ها در طول روز برای فرار از چنگ بازها حرکات مارپیچی و دورانی انجام می‌دهند؛ اما حالا متوجه شدیم که آن‌ها در طول شب هم همین کار را برای فرار از خفاش‌ها می‌کنند. این واقعاً شگفت‌انگیز است که در چنین شرایطی، خفاش بتواند پرنده را در حال پرواز کشته و بخورد؛ پرنده‌ای که تقریباً نصف وزن خودش است. مثل این است که من در حال دویدن حیوانی ۳۵ کیلویی را گرفته و بخورم.»

اثبات فرضیه بعد از ۲۵ سال

حدود ۲۵ سال پیش بود که کارلوس ایبانیز، زیست‌شناس اسپانیایی، با یافتن پر در مدفوع خفاش‌ها، فرض کرد که آن‌ها از پرنده‌ها نیز تغذیه می‌کنند؛ اما اثبات این امر کار دشواری بود؛ چرا که در آن زمان فیلم‌برداری در شب تقریباً غیرممکن بود.

تیم پژوهشی او در ایستگاه زیست‌شناسی دونیانا سال‌ها در تلاش بودند تا با استفاده از فناوری‌هایی مثل رادارهای نظامی، دوربین‌های مادون‌قرمز و حسگرهای صوتی روی بالن، این فرضیه را اثبات کنند؛ اما مشکل اصلی، وزن زیاد تجهیزات بود که عملاً امکان نصب آن‌ها بر روی خفاش‌ها وجود نداشت.

اما حالا و درست در آستانه بازنشستگی ایبانیز، تیم او توانست تا با استفاده از حسگرهای سبک دانشگاه آرهوس یک خفاش را در حال شکار پرنده به‌طور مستقیم ثبت کند.

دکتر النا تنا، یکی از نویسندگان اصلی مقاله در رابطه با صداهای ضبط‌شده، به این نکته اشاره کرد که شنیدن صدای ناله پرنده و سپس سکوت و صدای جویدن خفاش، واقعاً برایش لحظات تکان‌دهنده‌ای بود: «باوجودی که حسابی حس ترحم می‌کردم ولی می‌دانستم که این بخشی از طبیعت است. ما می‌دانستیم که شاهد پدیده بی‌نظیری هستیم و باید چند بار گوش می‌کردم تا باورم شود که موفق به ضبط چه چیزی شده‌ایم.»

در حال حاضر محققان نگران جمعیت پرنده‌ها نیستند و بیشتر دغدغه آن‌ها درباره خفاش جنگلی بزرگ است که گونه بسیار نادری است و در خیلی از مناطق حتی درخطر انقراض قرار دارد. این یافته علاوه بر آنکه شکاف علمی ۲۵ ساله را پر کرد، بلکه به اهمیت شناخت رفتار و بوم‌شناسی این خفاش برای برنامه‌های حفاظت از حیات‌وحش اشاره دارد.

منبع: scitechdaily

۵۸۳۲۱