پایگاه خبری ایده روز آنلاین
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
استاد دانشکده مهندسی انرژی و منابع پایدار دانشگاه تهران معتقد است اجرای سیاست‌های آمایش صنعتی، تعیین بهای آب متناسب با شرایط هر منطقه و توسعه کشاورزی سازگار با ظرفیت‌های اقلیمی از جمله راهکاری موثر برای برون‌رفت از چالش آبی کشور است.
امیرعلی سیف‌الدین اصل روز دوشنبه در گفت‌وگو درخصوص چالش آبی و آسیب‌شناسی وضع موجود گفت: یکی از بحث‌های جدی در کشور که باید تعیین تکلیف شود این است که آیا آب باید بازار ملی داشته باشد یا محلی؟
وی توضیح داد: ما هفت اقلیم مختلف در کشور داریم؛ در هر یک از اقلیم‌ها بهای آب متفاوت است. بر این اساس، منظور از بازار محلی آب این است که منابع آب در هر منطقه (کوهستانی، خشک، نیمه‌خشک و ساحلی) متفاوت است و در نتیجه باید بها و بازار آب در این مناطق نیز متفاوت باشد. برای مثال در استان چهارمحال و بختیاری که به دلیل اقلیم کوهستانی، ۱۰ درصد آب کشور را تامین می‌کند آیا باید قیمت آب با بخش‌های خشک و بیابانی یکسان باشد.
بازار محلی آب یکی از چالش‌های کشور است
وی که استاد گروه آموزشی مهندسی سیستم‌های انرژی پایدار در دانشکده مهندسی انرژی و منابع پایدار دانشگاه تهران است، بازار محلی آب را یکی از چالش‌های مهم در کشور دانست و گفت: تا زمانی که این مساله حل نشود و چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود نمی‌توان جلوی هدررفت آب را گرفت.
وی با اشاره به اقلیم خشک و نیمه‌خشک کشور گفت: در کشور ما خاک ارزش کمتری نسبت به آب دارد و در ادبیات تاریخی ما بارها از آب و آبادانی سخن گفته شده است، در همین راستا باید متناسب با شرایط اقلیمی و منابع آب مناطق مختلف اقدام به کشاورزی و کاشت محصولات مختلف کنیم تا جلوی مصرف بی‌رویه آب را بگیریم.
این صاحبنظر حوزه مهندسی انرژی و منابع پایدار با تاکید بر اهمیت بازار آب در کشور افزود: در سال‌های اخیر شاهد اقداماتی همچون انتقال بین حوزه‌ای آب بودیم؛ برای مثال آب را از خلیج فارس به یزد انتقال دادیم در حالی که این اقدام نه تنها منطقی نیست بلکه مقرون به صرفه هم نیست و برای آبی که به یزد انتقال دادیم همچون نفت یارانه می‌دهیم این در شرایطی است که هزینه آبی که در یزد به دست مردم می‌رسد یک یا دو دلار است.
سیاست غلط تمرکز جمعیت در برخی مناطق
سیف‌الدین اصل در ادامه صحبت‌های خود درباره آسیب‌شناسی چالش آبی کشور، گفت: یکی دیگر از مسائل ما در بحران آبی این است که آب در کشور به سه بخش شهری، صنعتی و کشاورزی تقسیم می‌شود و با این تقسیمات، این سوال مطرح می‌شود که شرکت‌های آب و فاضلاب مسئول چه قسمتی از آب این کشور هستند؟
وی ادامه داد: یکی از مشکلات کلان این است که ما جمعیت را در برخی استان‌ها متمرکز می‌کنیم و برای تامین آب مصرفی این جمعیت، آب را از استان‌های دیگر با صرف هزینه‌های کلان به این مناطق سوق می‌دهیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: کلانشهر تهران را در نظر بگیرید؛ این شهر باید چقدر بزرگ شود؟ ما هم اکنون برای تامین آب مصرفی این شهر از همه دشت‌های اطراف، آب را انتقال می‌دهیم و حاضریم بقیه استان‌ها را از آب تخلیه کنیم تا آب مورد نیاز جمعیتی که در این شهر متمرکز شده است را تامین کنیم در حالیکه ایران فقط تهران نیست و این نشان از نبود هماهنگی بین وزارتخانه‌های نیرو، راه و شهرسازی و کشاورزی است که در نتیجه آن، جمعیت کشور را در ۱۰ استان جمع کرده‌اند.
سرانه مصرف آب خانوار کمتر از ۶ درصد است
وی درباره صرفه‌جویی آب توسط مردم نیز گفت: سرانه مصرف خانوار برای مسائل بهداشتی و شرب کمتر از ۶ درصد است که علاوه بر مصرف شرب، آبی که برای مسائل بهداشتی مصرف می‌شود به فاضلاب بازگردانده می‌شود و دوباره قابل بازیافت است.
سیف‌الدین اصل بیان کرد: بخشی از آب مصرفی در صنعت هم هدر نمی‌رود زیرا این آب مصرفی به عنوان حلال، سردکننده و شست‌وشوی مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دوباره وارد چرخه فاضلاب می‌شود و قابل بازیافت است. البته آبی که در نیروگاه‌ها بخار می‌شود دیگر قابل بازیافت نیست.
وی ادامه داد: بنابراین درخصوص مصرف آب در صنعت نکته مهم این است که محل قرارگیری صنایع باید درست انتخاب شود تا دسترسی به آب داشته باشند و دیگر مشکلاتی همچون انتقال آب بین حوزه‌ای و هدررفت آب به این مناطق به دلیل پوسیدگی لوله نباشیم.
توزیع آب کشاورزی؛ دیگر معضل آب کشور
عضو هیات علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: یکی از معضلات ما در حوزه آب توزیع آب در بخش کشاورزی است. بایستی کشاورزان متناسب با ارزش اقتصادی محصولات خود، بهای آب بپردازند و اگر محصول گران‌قیمتی تولید می‌کنند بهای آب بیشتری پرداخت کنند.
وی تاکید کرد: تغییرات اقلیم و گرم شدن زمین واقعیتی انکارناپذیر است و باید متناسب با این تغییرات برنامه‌ریزی کنیم و توجه داشته باشیم که اقداماتی همچون انتقال آب بین حوزه‌ای وضعیت کشور را بحرانی‌تر می‌کند و جنگل‌ها و منابع آب زیرزمینی را از بین می‌برد.
استاد دانشگاه تهران گفت: بیشترین جمعیت کشور در ۴۰ دشت بزرگ متمرکز شده است و این دشت‌ها هم اکنون با بحران آب مواجه هستند، عمق چاه‌های آب به عمق چاه‌های نفت رسیده است و این موارد جای تامل دارد و باید چاره‌ای برای آن اندیشیده شود.
وی اظهار داشت: بسیاری در کشور خواهان گسترش معادن و صادرات مواد معدنی هستند باید توجه داشته باشیم توسعه معادن نیاز به آب فراوان دارد و این یعنی کشور با صادرات مواد معدنی هم خاک و هم آب خود را به بهای ناچیزی صادر می‌کند در حالیکه می‌توانیم با فناوری‌های نوین، صادرات خود را افزایش دهیم.
این استاد دانشگاه در ادامه صحبت‌های خود به بخش کشاورزی و مصرف آب در این زمینه اشاره کرد و گفت: همه بر این موضوع اذعان داریم که کشور باید در تولید کالاهای اساسی خودکفا باشد تا در شرایط بحرانی جنگ کمبود اقلام اساسی تهدیدی برای کشور محسوب نشود و لازمه این امر در شرایط کنونی مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی است.
وی با تاکید بر اینکه ما در سیاست‌های کلان و دکترین آب مشکل جدی داریم، گفت: اینکه در پایین‌دست صرفه‌جویی کنیم اما در سیاست‌های کلان همچون ایجاد کارخانه فولاد در شهرهای اصفهان توجهی به تامین آب این صنعت نداشته باشیم، درست نیست.
سیف‌الدین اصل گفت: ایجاد کارخانه فولاد در اصفهان باعث خشک شدن زاینده‌رود شد، راه‌اندازی کارخانه‌های ذوب فلز در یزد باعث خشکسالی این استان و اختلاف میان استان‌های یزد و اصفهان شد، ایجاد نیروگاه در کبودرآهنگ باعث شد که مصرف آب در این شهر افزایش یابد، آب‌های زیرزمینی مصرف شود و در نتیجه آن چاه‌ها خشک شوند، زمین فرونشست کند و چاله‌هایی با عمق ۶۰ متر ایجاد شود و همه اینها بیانگر سیاست‌های غلط در ایجاد صنایع مختلف است.
وی اظهار داشت: قسمت اعظم آب در فولاد مبارکه مصرف می‌شود و باید تعیین تکلیف کنیم که چرا صنعت فولاد در اصفهان راه‌اندازی شده است و حالا که احداث شده آیا باید این صنعت را در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند توسعه دهیم یا اینکه توسعه این صنعت را به مناطق دارای آب، انتقال دهیم.
استاد دانشگاه تهران در جمع‌بندی سخنان خود گفت: بهره‌وری آب مهم است، اما بهره‌وری در سطح خرد و توصیه به اینکه کمتر حمام بروید و کمتر شست و شو کنید راهکار مناسبی نیست بلکه باید آمایش صنعتی داشته باشیم و صنایع را در کنار دریاها و مکان‌های مناسب ایجاد کنیم.
وی ادامه داد: در بازارهای محلی بایستی قیمت واقعی آب را استخراج کنیم و اینطور نباشد که برخی کارخانه‌ها با قیمت ارزان آب، محصول تولید کنند و تولیدات خود را کمترین هزینه و سود بالایی به فروش برسانند و مدعی باشند که صادرات بالایی دارند و توجهی به خشکسالی و بهای آب نداشته باشند.
سیف‌الدین اصل یادآور شد: از سال ۱۳۵۶ تا کنون بارها موضوع آمایش صنعتی مطرح است و تقسیم‌بندی‌هایی در این زمینه ارائه شده اما هیچ کس به این موضوع توجه ندارد و مدام پشت گوش انداخته می‌شود.
