نگاهی به بخش “غزه” جشنواره سینما حقیقت / انتظار برای روایت‌های تازه و نقش‌آفرینی مؤثرتر مستندسازان ایرانی

خبرگزاری تسنیم ـ علیرضا رحیم بصیری: جشنواره سینما حقیقت، در حالی به نوزدهمین دوره خود می‌رسد که در طول یک سال گذشته رویدادها و اتفاقات مختلفی در سراسر دنیا به چشم آمده است. مستندسازان که همواره نشان داده‌اند بار مسئولیت سینمای پیشرو را بر دوش دارند و همواره در اتفاقات مهم حضوری جدی و پررنگ داشته‌اند، حتماً درباره رویدادهای اصلی یک سال اخیر نیز حرف‌های گفتنی زیادی دارند که در قاب دوربین‌های خود و در قامت سینمای مستند به نمایش خواهند گذاشت.

به نظر می‌رسد که بخشی از این آثار در جشنواره سینما حقیقت امسال دیده شود؛ چرا که اولا این رویداد سینمایی مهم‌ترین اتفاق سینمای مستند به شمار می‌رود و از سویی دیگر، تجربه سال‌های گذشته نیز حاکی از علاقه فیلمسازان به پرداخت سینمایی به رویدادهای مهم ایران و جهان در این جشنواره است. 

از جمله اصلی‌ترین اتفاقات یکسال اخیر می‌توان به جنگ 12 روزه اشاره کرد؛ جایی که رژیم صهیونیستی برخلاف تمام قواعد بین‌المللی به صورت مستقیم خاک ایران را هدف گرفت و به کشورمان تجاوز کرد. جنگ 12 روزه که در دل آن اتفاقات ریز و درشت دیگری نیز به چشم آمد. از حمله مستقیم نظامی آمریکا به خاک ایران، پاسخ مقتدرانه کشورمان به تجاوزات نظامی و هم‌چنین روحیه اتحاد و همدلی مردم ایران در مواجهه به دشمن که سبب زدن دست رد به سینه او شد. 

علاوه براین، جنگ در غزه نیز تبدیل به یکی از اصلی‌ترین اتفاقات سال اخیر شده است؛ به ویژه آنکه این جنگ با جنایت‌های ضدانسانی و کشتار بی‌رحمانه مردم غزه همراه شد. 

در 2 سال گذشته، جشنواره سینما حقیقت میزبان بخشی به عنوان «غزه» بود و فیلم‌های مختلفی با موضوع فلسطین و مردم غزه پا به جشنواره گذاشتند. به نظر می‌رسد که امسال با توجه به اتفاقاتی که در سرزمین‌های اشغالی رخ داد، این بخش، به صورت قوی تری ادامه پیدا کند و شاهد حضور فیلم‌های بیشتر و با کیفیت‌تری در این بخش باشیم. 

نگاهی به کارنامه 2 ساله بخش غزه در جشنواره سینما حقیقت

بخش «غزه» برای نخستین بار دو سال پیش در سال 1402 با هدف بازنمایی ابعاد انسانی، اجتماعی و تاریخی مسئله فلسطین و به‌ویژه مقاومت مردم غزه در برابر اشغال و محاصره، به جشنواره سینما حقیقت افزوده شد. به نظر می‌رسد که این بخش در دو سال گذشته علیرغم همه کم و کاستی‌ها و فراز و فرودها توانسته مورد توجه مخاطبان، منتقدان و پژوهشگران حوزه سینمای مستند قرار بگیرد. امسال و با توجه به شرایطی که در فلسطین رخ داده و جنایت انسانی رژیم صهیونیستی، انتظار می‌رود. دامنه‌ای گسترده‌تر و آثار متنوع‌تری در جشنواره حضور داشته باشند. 

سال 1402؛ آغاز مسیر

در سال 1402 و نخستین تجربه حضور فیلم‌هایی با موضوع غزه در جشنواره، 5 فیلم حضور داشتند که اسامی آنها بدین شرح بود: 

• «آر 21، نامی مستعار برای همبستگی» ساخته مهند یعقوبی (محصول سال 2022 فلسطین، بلژیک و قطر)
• «غزه» به کارگردانی اندرو مک‌کانل و گری کین (محصول سال 2019 ایرلند، کانادا و آلمان)
• «اشک‌های غزه» ساخته ویبکه لوکه برگ (محصول سال 2010 نروژ)
• «نوار غزه» به کارگردانی جیمز لانگلی (محصول کشور آمریکا و تولید سال 2002 )
• «جاده سامونی» ساخته استفانو ساوونا (محصول سال 2018 ایتالیا و فرانسه)

در بین این آثار، مستند «غزه» ساخته اندرو مک‌کانل و گری کین اثر قوی‌تری بود و توانست با استفاده از درام داستانی، با زندگی 2 نوجوان  به نام‌های کارما و احمد همراه شده و روایت متفاوتی از جریان داشتن زندگی در بین مردم فلسطین را به نمایش بگذارد. سازندگان این اثر می‌گفتند: «در این فیلم نشاط‌آور، ما پرتره‌ای زیبا از شهروندان غزه را باز می‌کنیم که زندگی معناداری را فراتر از آوار درگیری‌های همیشگی می‌گذرانند. فارغ از کلیشه‌های گزارش‌های خبری، ما مکانی زیبا را در میان ویرانی، از طریق زندگی مردمان خارق‌العاده‌اش نشان می‌دهیم.»

در سال 1402، جایزه جداگانه‌ای برای این بخش درنظر گرفته نشده بود که البته طبیعی هم بود، چرا که از این جمع 5 فیلم، هیچ کدام حائز شرایط حضور در بخش مسابقه (از نظر سال ساخت) نبودند. تنها اقدام صورت گرفته، نمایش این آثار و برگزاری یک پنل با همین موضوع بود.

سال 1403، ورق برگشت!

سال بعد و در جریان برگزاری هجدهمین دوره از جشنواره سینما حقیقت، بخش غزه رنگ و جان تازه‌تری به خود گرفت؛ هم تعداد و کیفیت آثار بالاتر رفت و هم شرط جشنواره از نظر سال ساخت رعایت شد. همین موضوع باعث شد تا بخش غزه علاوه بر اکران جداگانه، جایزه‌ای مختص به خود نیز داشته باشند.

در سال 1403، 23 فیلم از فیلمسازان خارجی و ایرانی در بخش غزه هجدهمین جشنواره بین المللی «سینماحقیقت» حضور داشتند که از این بین، 3 مستند ایرانی و 20  مستند خارجی به رقابت با یکدیگر پرداختند. 

فیلم های بخش غزه در هجدهمین جشنواره «سینماحقیقت» این گونه لیست شدند: 

• «خارج از قاب» به کارگردانی ندا ابو حسنا از کشور فلسطین و اردن
• «جاد و ناتالی» به کارگردانی اوس البنا از فلسطین و اردن
• «بهشت جهنم» به کارگردانی کریم ساتوم از فلسطین
•  «نه» به کارگردانی حنا اعلیم از فلسطین
• «همه چیز خوبه» به کارگردانی نیدال دامون از کشورهای فلسطین و قطر
• «24 ساعت» به کارگردانی علا دامو از فلسطین
• «عکس های سلفی» به کارگردانی ریما محمود از فلسطین
• «پوست لطیف» به کارگردانی خمیس مشهراوی از فلسطین
• «فلش بک» به کارگردانی اسلام الزریعی از فلسطین
• «فرح و مریم» به کارگردانی وسام موسی از فلسطین
• «معلم» به کارگردانی تامر نجم از فلسطین و لبنان
• «بازیافت» به کارگردانی رباب خمیس از فلسطین
• «اکو» به کارگردانی مصطفی کولب از فلسطین و فرانسه
• «من را ببخش» به کارگردانی احمد حسونا از فلسطین
• «وقتی برای بازی نیست» به کارگردانی محمد الیازیجی از فلسطین
• «طعم وصال: سرگذشت هانی عباس» به کارگردانی سنا المر از سوئیس
• «بلوار بیروت» به کارگردانی فرح الهاشم از لبنان
• «استرداد با تاخیر» به کارگردانی عبداله معطان از فلسطین
• «شعری که میخواندیم» به کارگردانی آنی سکاب از فلسطین
• «آیدا باز می گردد» به کارگردانی کارول منصور از لبنان
• «نحیط» به کارگردانی احسان شادمانی از ایران
• «آلبوم خانوادگی من» به کارگردانی محمدرضا نوروزبیگی از ایران
• «فریم های فلسطینی» به کارگردانی سعید فرجی از ایران

نکته مهم بخش غزه جشنواره سینما حقیقت در سال دوم، علاوه بر جهش آماری، حضور فیلم‌هایی از داخل سرزمین‌های اشغالی بود. فیلم‌هایی که شاید با تجهیزات حداقلی اما با محتوا و داستان بسیار غنی از داخل خود سرزمین‌های اشغالی ساخته شده و به همین واسطه توانسته بودند روایت نزدیک‌تر به واقعیت را به مخاطبان نشان بدهند. 

در بین آثاری که نام برده شد، فیلم‌های مستند خارجی «بلوار بیروت» به کارگردانی فرح الهاشم و «استرداد با تاخیر» به کارگردانی عبد الله معطان از کشور فلسطین کیفیت ساخت بسیار بیشتری داشتند و روایت مستندتری از اتفاقات در غزه را پیشروی مخاطبان قرار دادند. این 2 مستند توانستند دیپلم افتخار و جایزه این بخش را دریافت کنند.

از سویی دیگر، هر 3 مستند ایرانی بخش غزه از کیفیت بالایی برخوردار بودند. مستند نحیط ساخته احسان شادمانی با همکاری گروه ایرانی و فلسطینی از دل غزه ساخته شده بود و داستان زنی پرستار اهل غزه را روایت می‌کرد که در پی جنگ و حملات هوایی ظالمانه رژیم غاصب صهیونیستی با مشکلات و چالش‌های فراوانی روبه‌رو می‌شد. وجه تمایز این مستند، تولید آن در سرزمین‌های اشغالی با گروهی از تصویربرداران فلسطینی بود که در عین حال، گروه کارگردانی، تدوین و تهیه‌کنندگی در داخل ایران مشغول به فعالیت بودند.

مستند «فریم‌های فلسطینی» سعید فرجی نیز نقش هنر عکاسی را در بازنمایی واقعیت‌های فلسطین بررسی می‌کرد و تصاویری از سال 1982 تاکنون را به نمایش گذاشته بود. این مستند به دلیل آرشیو بسیار قوی، پژوهش سنگین و خلاقیت کارگردان در سوژه‌پردازی موفق به کسب جایزه بهترین فیلم بخش غزه شد.

سال 1404؛ انتظارات بالا رفته است

در شرایطی نوزدهمین جشنواره سینما حقیقت و سومین دوره از بخش غزه کلید می‌خورد که اتفاقات بسیار مهمی در سرزمین‌های اشغالی از سال گذشته تا به امروز رخ داده که همگی می‌توانند سوژه مستندهای قابل تامل و دیدنی باشند. از یکسو جنگ در غزه در یک سال اخیر به فجیع‌ترین جنایات انسانی علیه مردم غزه ختم شده و از سویی دیگر، آتش بس ماه‌های اخیر می‌تواند بستر ساخت فیلم‌هایی با سوژه‌های انسانی و بازگشت به وطن باشد. بنابراین به نظر می‌رسد که امسال، انتظارات از این بخش بالاست و باید شاهد کارهای سطح بالاتری در حوزه سوژه، محتوا و فرم باشیم.

اگر سال 1403 23 اثر با یکدیگر رقابت کردند، امسال این تعداد باید به صورت چشمگیرتری افزایش یابد. همچنین انتظارات از مستندسازان ایرانی بیش از ساخت 3 اثر (آمار سال 1403) است و باید فیلمسازان بیشتری به این حوزه ورود کنند. کما اینکه اخبار فیلم‌های رسیده به دبیرخانه جشنواره موید همین مسئله است. 

جشنواره سینما حقیقت که این بخش را ایجاد کرده، باید علاوه بر نمایش فیلم سراغ پنل‌های ویژه نیز برود؛ عکاسی بحران، سوژه‌یابی و فیلمبرداری در شرایط جنگی می‌تواند برای فیلمسازان علاقه‌مند که قصد ساخت مستند از غزه را دارند راهگشا باشد. علاوه بر این، با وقوع آتش بس در غزه به نظر می‌رسد که راه برای حضور فیلمسازان فلسطینی در ایران به ویژه شاهدان و راویان عینی هموارتر شده است. 

از سویی دیگر، صندوق حمایت از فیلم‌های غزه که در جشنواره کن 2025 به عنوان نماینده‌ای از سینمای ایران حضور داشت، ظرفیت‌های خوبی برای جذب فیلمسازان خارجی برای ساخت فیلم درباره فلسطین است.

انتهای پیام/