فارن افرز: روسیه چطور خودش را احیا می‌کند؟

همشهری آنلاین – گروه سیاسی: نشریه فارن افرز در گزارش با این عنوان که روسیه خودش را چطور احیا می‌کند. در بخش‌هایی از این گزارش آمده است:

جنگ روسیه علیه اوکراین نمونه‌ای بی‌سابقه از تغییرات غیرمنتظره در عملکرد نظامی یک کشور بوده است. در ابتدای این درگیری، بسیاری از تحلیلگران و ناتو، روسیه را یک غول نظامی غیرقابل توقف می‌دیدند که می‌تواند اوکراین را در مدت کوتاهی شکست دهد. اما نیروهای روسی در میدان متوقف شدند و حتی مجبور به عقب‌نشینی شدند. در ادامه، برخی تحلیلگران نظامی روسیه را کشوری فاسد و غیرقابل اعتماد تصور کردند که ممکن است با یک ضدحمله فرو بپاشد. این تصور نیز نادرست از آب درآمد و با وجود موفقیت محدود اوکراین در عملیات‌های ضدحمله، مسکو توانست پیشروی خود را به صورت آهسته از سر گیرد. در نهایت، بسیاری از تحلیلگران به جای بررسی توانمندی‌های روسیه، ناکامی‌های اوکراین را به کمبود حمایت خارجی نسبت دادند.

واقعیت آن است که بسیاری از سیاستمداران و تحلیلگران میزان یادگیری و سازگاری روسیه با شکست‌های اولیه خود را دستکم گرفته‌اند. از سال ۲۰۲۲، مسکو تلاش نظام‌مند برای تحلیل تجارب میدان نبرد، استخراج درس‌ها و انتقال آن‌ها به سراسر نیروهای مسلح را آغاز کرده است. این فرآیند شامل ارتقای سازوکارهای تولید دفاعی، تعامل با دانشگاه‌ها، و ارتباط نزدیک با نیروهای زمینی و فرماندهان است. روسیه اکنون در حال نهادینه‌سازی دانش خود، بازچینی منابع دفاعی و همکاری با استارتاپ‌های فناوری برای نیازهای جنگی است.

نتیجه این تغییرات، ظهور تاکتیک‌ها و سلاح‌های جدید است. استفاده از پهپادها برای شناسایی و هدف قرار دادن نیروهای اوکراینی و تجهیزاتشان، تبدیل نقطه ضعف سابق به قدرت، نمونه‌ای از این دستاوردهاست. روسیه موشک‌ها و سامانه‌های زرهی قدرتمندتر تولید کرده و اختیار بیشتری به فرماندهان جوان برای تصمیم‌گیری داده است. این تغییرات، توانایی ارتش روسیه در تکامل همزمان در جریان جنگ و آماده‌سازی برای درگیری‌های آینده را نشان می‌دهد. پیامد مستقیم آن، افزایش تخریب احتمالی اوکراین در ماه‌های آینده خواهد بود؛ پهپادها و حملات موشکی سریع‌تر و متعددتر، تهدید بیشتری برای شهرها، زیرساخت‌ها و غیرنظامیان ایجاد می‌کنند و عبور از خطوط مقدم را دشوارتر می‌سازند.

با وجود این، هنوز برخی محدودیت‌ها وجود دارد. کیفیت نیروهای خط مقدم روسیه به شدت متغیر است و مشکلاتی مانند فقدان انضباط، سوءرفتار برخی فرماندهان و هماهنگی ناکافی بین واحدها همچنان پابرجاست. این مسائل باعث می‌شود که روسیه با وجود منابع و توانایی‌های خود، عملکرد کامل در میدان نبرد نداشته باشد.

«کمپلکس یادگیری-صنعتی» روسیه

فرآیند یادگیری روسیه از مراحل ابتدایی سازگاری موقت در میدان نبرد شروع شد. نیروهای روسی برای مقابله با ضدحملات اوکراین، زره اضافی بر خودروها نصب کردند، استتار و تاکتیک‌های حمله واحدهای کوچک را به‌کار گرفتند و تجارب خود را به صورت غیررسمی از طریق شبکه‌های اجتماعی داخلی و کتابچه‌های خودنشر شده منتقل کردند. اما این نوع یادگیری بدون نهادینه‌سازی در سازمان بزرگ نظامی، اغلب از دست می‌رود و به سایر واحدها منتقل نمی‌شود.

مرحله بعدی شامل تدوین و نهادینه کردن این تجارب است؛ از طریق بازنگری برنامه‌های آموزشی، اصلاح برنامه‌های تدارکاتی و تغییر مفاهیم عملیاتی. روسیه از سال ۲۰۲۲ این مراحل را با شدت دنبال کرده و کمیته‌های تحقیقاتی، کارگاه‌ها و کنفرانس‌های متعدد برای اشتراک‌گذاری تجارب ایجاد کرده است. به عنوان مثال، در نواحی جنوبی، نیروهای هوایی، زمینی، جنگ الکترونیک و صنایع دفاعی گرد هم آمده‌اند تا نحوه شناسایی و مقابله با پهپادهای دشمن را آموزش ببینند. همچنین بیش از ۴۵۰ تغییر موقت در دستورالعمل‌های رزمی طی ۳ سال انجام شده است که پس از پایان جنگ، بازنگری کامل خواهند شد.

ارتقای تجهیزات و نوآوری نظامی

در سال‌های اولیه جنگ، تجهیزات روسیه مکررا دچار خرابی می‌شدند؛ از جمله ۳۰ درصد سامانه‌های جنگ الکترونیک، که بیشتر به علت مشکلات فنی و کیفیت پایین قطعات بود. پاسخ روسیه، دستور به بهبود تولید، افزایش نرخ تعمیر و تسریع در نوآوری بود. وزارت دفاع با تسهیل روند پژوهش و توسعه و ارتباط مستقیم با تولیدکنندگان، زمینه اصلاح و ارتقای تجهیزات را فراهم کرد. همکاری دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی با صنایع دفاعی و استارتاپ‌ها باعث شد نوآوری‌های جدید به سرعت در میدان جنگ اعمال شوند. ایجاد واحد تحقیق و عملیات پهپادی «روبیکون» نمونه‌ای از تلاش روسیه برای بهره‌برداری مؤثر از فناوری‌های نوین است.

علاوه بر پهپادها، ارتقای زره، موتور، سامانه‌های دید و جنگ الکترونیک، و افزایش کارایی موشک‌ها و بمب‌های گلاید، روسیه را قادر کرده است تا برتری نوآوری اوکراین را کاهش دهد. در عین حال، این به کشورهای حامی اوکراین فشار می‌آورد که برای حفظ برتری خود در جنگ الکترونیک و سامانه‌های دفاعی، سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهند.

آموزش نیروها: «آموخته‌شده در میدان نبرد»

یکی دیگر از حوزه‌های مهم یادگیری، آموزش است. روسیه برنامه‌های آموزشی خود را بر اساس تجارب میدان نبرد بازنگری کرده و نیروها را بین میدان و مراکز آموزشی جابجا می‌کند. آموزش فرماندهان جوان برای مدیریت واحدهای کوچک، استفاده از پهپادها و برنامه‌ریزی مستقل ماموریت‌ها، تغییرات اساسی در ارتش سنتی روسیه به شمار می‌آید. با این حال، برنامه‌های آموزشی همچنان ناپایدارند و برخی دوره‌ها کوتاه و ناقص باقی مانده‌اند.

محدودیت‌ها و چالش‌های یادگیری

با وجود موفقیت‌ها، یادگیری روسیه محدودیت‌هایی دارد. مشکلات ناشی از بی‌انضباطی، کیفیت متغیر نیروها و اجرای ناقص توصیه‌ها، عملکرد ارتش را محدود می‌کند. همچنین، علیرغم پیشرفت در زمینه پزشکی رزمی و توانایی مقابله با تروما، مشکلات بهداشتی در میدان جنگ همچنان پابرجاست. بزرگترین محدودیت روسیه، تغییرات بنیادی در فرهنگ و انضباط نظامی است که حل آن‌ها به زمان و اصلاحات عمیق نیاز دارد.

آینده نظامی روسیه

روس‌ها می‌دانند که جنگ در حال تغییر است و ارتش باید تغییر کند. برنامه‌ریزی بلندمدت آن‌ها شامل سرمایه‌گذاری در پهپادها، ربات‌ها و سیستم‌های خودمختار، بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای تصمیم‌گیری و تحلیل داده‌ها و بازنگری در مفاهیم عملیاتی تا سال ۲۰۳۰ است. این تغییرات، حتی با محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، ضعف‌های انسانی و هزینه‌های بالا، روسیه را به یک نیروی مسلح انعطاف‌پذیر و آماده برای جنگ‌های آینده تبدیل می‌کند.

با این حال، موفقیت روسیه در آینده بستگی به استمرار بودجه، دسترسی به مواد اولیه حیاتی و پشتیبانی رهبری دارد. همچنین، غرب باید این تحولات را دنبال کند و با تحلیل دقیق جنگ اوکراین، تغییرات لازم در تجهیزات، آموزش و تاکتیک‌های خود ایجاد کند. در غیر این صورت، فرصت غلبه بر توانایی‌های جدید روسیه را از دست خواهد داد.

جنگ اوکراین به وضوح نشان داد که روسیه توانایی یادگیری و سازگاری را دارد. این کشور از تجربه‌های اولیه شکست، درس گرفت و با بازسازی سیستم آموزشی، بهبود تجهیزات و توسعه تاکتیک‌ها، ارتشی انعطاف‌پذیر ایجاد کرد. با وجود محدودیت‌های موجود، این فرآیند یادگیری مستمر می‌تواند روسیه را برای جنگ‌های آینده آماده کند و پیامدهای آن تنها محدود به اوکراین نیست. تحلیلگران و سیاستمداران غربی برای جلوگیری از عقب‌ماندگی، باید دقیقا همین مسیر یادگیری روسیه را مطالعه و راهبردهای خود را مطابق آن بازنگری کنند.