پشت صحنه تأمین گوشت از مزرعه تا سفره/ دامپزشکی چگونه امنیت غذایی را تضمین می‌کند؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، استان مازندران، به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی تولید دام و طیور در کشور، نقش بی‌بدیلی در تأمین امنیت غذایی ایران ایفا می‌کند؛ استانی که بیش از 2500 واحد پرورش مرغ گوشتی و بیش از 200 واحد مرغ مادر را در دل خود جای داده و ظرفیت تولید ماهانه نزدیک به 19 میلیون قطعه جوجه‌ریزی را داراست. این حجم عظیم تولید، نه‌تنها پاسخگوی نیاز داخلی استان است، بلکه بخشی از فرآورده‌های خام گوشت مرغ مازندران به میادین دیگر استان‌ها و حتی پایتخت ارسال می‌شود. اما موفقیت در این مسیر، تنها با وجود زیرساخت‌های بهداشتی، نظارت مستمر، و مدیریت هوشمندانه میسر است؛ چراکه هرگونه کوتاهی در این حوزه، می‌تواند امنیت غذایی، سلامت عمومی و حتی صادرات استان را به شدت تهدید کند.

دامپزشکی مازندران، با رویکرد «از مزرعه تا سفره»، نظارت‌های دقیق و مستمر خود را در تمامی مراحل تولید، فرآوری، توزیع و عرضه فرآورده‌های دامی اعمال می‌کند. اجرای استانداردهای بین‌المللی مانند GMP و HACCP، پایش روتین میکروبی، بررسی باقیمانده داروها و فلزات سنگین، و صدور پروانه‌های بهداشتی، تنها بخشی از تلاش‌ها برای تضمین سلامت مصرف‌کنندگان است. در کنار این اقدامات، مبارزه با قاچاق دام، نهاده و دارو نیز یکی از ارکان مهم حفظ امنیت غذایی به شمار می‌رود؛ اقداماتی که منجر به تشکیل پرونده‌های میلیاردی و جلوگیری از ورود محموله‌های آلوده به استان شده است.

در حوزه پیشگیری، برنامه‌های واکسیناسیون بلندمدت و مدیریت بیماری‌های مشترک بین دام و انسان، از جمله تب برفکی، طاعون نشخوارکنندگان کوچک، آنفولانزای پرندگان و هاری، در دستور کار دامپزشکی قرار دارد. پوشش گسترده واکسیناسیون در مناطق پرخطر، پایش بیماری و مقابله با بروز هرگونه کانون جدید، نشان‌دهنده اهمیت بالای اقدامات پیشگیرانه در استان است. علاوه بر این، نظارت بر کشتارگاه‌ها و مراکز عرضه، مبارزه با تخلفات و تخلیه واحدهای غیرمجاز، تضمین‌کننده سلامت فرآورده‌های دامی برای مصرف‌کنندگان است؛ تخلفاتی که شامل عرضه گوشت فاقد مهر و تگ دامپزشکی، عرضه فرآورده‌های تاریخ‌مصرف گذشته، کشتار غیرمجاز و حتی فروش اجزای غیرمجاز حیوانی می‌شود.

با این حال، دامپزشکی مازندران با محدودیت‌هایی همچون کمبود نیروی انسانی مواجه است و تحقق امنیت غذایی پایدار، نیازمند مشارکت حداکثری مردم در گزارش تخلفات و بیماری‌ها است. تجربه این استان نشان می‌دهد که موفقیت در تأمین امنیت غذایی، صرفاً حاصل اقدامات نظارتی نیست؛ بلکه تلفیقی از اقدامات پیشگیرانه، برخورد قاطع با متخلفان، توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و انتخاب هوشمندانه مصرف‌کنندگان است. امروز دامپزشکی، فراتر از یک نهاد نظارتی، خط مقدم دفاع از سلامت جامعه و محور کلیدی امنیت غذایی پایدار به شمار می‌آید و حفاظت از سلامت عمومی، مسئولیتی مشترک میان متولیان و مردم است که کوچک‌ترین کوتاهی می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

آقاپورکاظمی مدیرکل دامپزشکی استان مازندران در گفت وگو با خبرنگار تسنیم در ساری ضمن تبیین جایگاه دامپزشکی در سلامت و امنیت غذایی، به تشریح آخرین وضعیت این حوزه در استان پرداخت که از نظر خوانندگان محترم تسنیم می‌گذرد:

تسنیم: وضعیت فعلی دامپزشکی در استان مازندران چگونه است؟ چه تعداد مراکز و مزارع پرورشی تحت نظارت دامپزشکی داریم و چه دستاوردهایی برای جامعه دامپزشکی استان مازندران به ارمغان داشتید؟

کاظمی: استان مازندران در مباحث امنیت غذایی به عنوان یک استان معین در تأمین فرآورده‌های خام، خصوصاً گوشت مرغ در سطح کشور است. ما بیش از 2500 واحد پرورش مرغ گوشتی و متناسب با آن، بیش از 200 واحد مرغ مادر در استان داریم که ظرفیت تولیدی حدوداً ماهی 19 میلیون قطعه جوجه‌ریزی را رقم می‌زنیم. به تبع آن، به صورت روزانه ضمن تأمین فرآورده‌های خام گوشت مرغ برای استان، مقادیری نیز به میادین مرغ و مقاصد دیگر از جمله تهران ارسال می‌کنیم. اما آنچه در حوزه دامپزشکی به صورت جدی پیگیر آن هستیم، بحث ایجاد امنیت غذایی و توسعه پایدار از طریق ایجاد زیرساخت های بهداشتی انجام می‌شود که اگر این اتفاق نیافتد تولید استان و صادرات به شکل ناپایدار ایجاد می شود.

تسنیم: در حال حاضر زیرساخت‌های بهداشتی در زمینه ی دام و طیور در مازندران چگونه است؟

 کاظمی: نظارت ما از مزرعه تا سفره است و با حضور مسئول فنی در واحدهای تولیدی، نظارت‌های شهرستانی و عالی اداره کل بر مراکز تولید، فرآوری، توزیع و عرضه انجام می‌شود. در همین راستا، سامانه‌های بهداشتی مانند GMP, HACCP را در واحدهای تولیدی اجرا و پروانه‌های بهداشتی صادر می‌کنیم. پایش‌های روتین میکروبی، باقیمانده داروها، فلزات سنگین و موارد مرتبط از تولید تا عرضه انجام می‌شود. در بحث صادرات نیز با اجرای سامانه، نظارت از مبدا تا مقصد به کشورهای منطقه اوراسیا، خاورمیانه و اتحادیه اروپا انجام می‌دهیم.

تسنیم: در مورد مبارزه با قاچاق دام، نهاده و دارو چه اقداماتی انجام شده است؟

 کاظمی: مبارزه با قاچاق دام، نهاده و دارو که می‌تواند امنیت غذایی را به شدت تهدید کند، یکی از ارکان مهم کار ماست. با مراجع نظارتی و امنیتی ارتباط مستقیم داریم و کشفیات بسیار خوبی در حوزه قاچاق دارو و نهاده داشته‌ایم. پرونده‌های جریمه 5 میلیاردی تا 46 میلیاردی تشکیل و به مراجع قضایی ارسال کرده‌ایم. 

در بنادر ورودی نهاده‌های دامی، اکیپ‌هایی مستقر داریم و با همکاری دستگاه‌های نظارتی در بازار، یک باند بزرگ عرضه فرآورده‌های خام غیرقابل مصرف (به اصطلاح جوجه کباب) را شناسایی و پرونده آن را به مراجع قضایی ارجاع دادیم.

تسنیم: وضعیت واکسیناسیون در حوزه دام و طیور چگونه است؟ آیا واردات دارو داریم یا در داخل استان مازندران به عنوان یک قطب مهم تولید دام، طیور و گوشت تولید می‌شود؟

کاظمی: اقدامات پیشگیرانه ما چند مرحله دارد: واکسیناسیون، پایش بیماری و نظارت.  در بحث واکسیناسیون، یک برنامه‌ریزی بلندمدت سه‌ ساله داشته‌ایم. مناطق پرخطر (های‌ریسک) و کانون‌های قبلی بیماری را شناسایی و در سه قالب واکسیناسیون اقدام کرده‌ایم: دولتی (رایگان)، طرح توسعه (با واگذاری به بخش خصوصی به صورت رایگان) و الگوهای جهادی با استفاده از ظرفیت قرارگاه محرومیت‌زدایی. 

الحمدالله در سه سال گذشته پوشش بسیار خوبی در واکسیناسیون و دارو دام سبک، طیور و آبزیان داشته‌ایم. به عنوان مثال، از ابتدای امسال در حوزه بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک و تب برفکی دو مرحله واکسیناسیون با پوشش حدود 94 درصد انجام و در حال لکه‌گیری برای پوشش 100 درصد هستیم.

تسنیم: در مورد بیماری تب برفکی، شیوع آن در مناطق محروم و کوهستانی به چه صورت است و دامپزشکی برای مهار آن چه اقداماتی انجام می‌دهد؟

کاظمی: در حوزه بیماری‌های اگزوتیک مانند تب برفکی، با همکاری بخش خصوصی ابتدا واحدهای صنعتی حساس و سپس رینگ‌های مرتبط با مناطق ورودی استان و مناطقی با تراکم دام بالا را تحت پوشش واکسیناسیون قرار دادیم و واکسن راپل (یادآور) نیز در حال انجام است.

نکته مهم، مبارزه با قاچاق دام آلوده به استان است که در اولویت قرار دادیم و محموله‌های قاچاق متعددی را شناسایی کرده‌ایم. همکاران ما در مبادی ورودی استان با همکاری پلیس راه و امنیت اقتصادی در حال مبارزه با قاچاق دام هستند.الحمدالله تاکنون هیچگونه درگیری با سویه ویروس نوع “O” که ایجاد تلفات سنگین کند، در استان نداشته‌ایم.

 توصیه اکید ما به دامداران این است که در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی یا تلفات، بلافاصله به دامپزشکی گزارش دهند و هیچ گونه واهمه ایی دراین رابطه نداشته باشند.  اقدامات ما شامل واکسیناسیون که البته واکسیناسیون به تنهایی کفایت نمی کند (واکسیناسیون 60تا70درصد برای جلوگیری از بیماری کفایت می‌کند) قرنطینه، ضدعفونی است؛ البته واکسیناسیون در شعاع یک کیلومتری کانون و پایش در شعاع 10 کیلومتری است تا ویروس ردیابی و کانون بیماری به موقع مدیریت شود.

 تسنیم: مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های فعلی در حوزه دام و طیور کدام‌ها هستند و چه هشدارهایی به دامداران دارید؟

مدیرکل دامپزشکی مازندران: هر ساله با شروع فصل سرما، هشدارهای مربوط به بیماری تب برفکی را به دامداران می‌دهیم. علائم آن شامل لنگش، زخم در دهان و پستان، کاهش شدید تولید، تلفات و حالت کف کردن دهان است.

 سویه جدید (O) بسیار خطرناک است و تلفات وشیوع آن بسیار سنگین می باشد. بیماری دیگر، آنفولانزای پرندگان است که با سرد شدن هوا و مهاجرت پرندگان، خطر آن افزایش می‌یابد. سازمان بهداشت جهانی در مورد سویه H5N1 هشدار داده است.

 تاکنون گزارشی از آنفولانزا در استان نداشته‌ایم و بیش از 3000 پایش از ابتدای سال انجام داده‌ایم. اما کم‌آبی تالاب‌ها ممکن است پرندگان مهاجر را به سمت مناطق روستایی بکشاند و ریسک را افزایش دهد. توصیه می‌کنیم از شکار پرندگان مهاجر خودداری شود. سیستم پدافند غیرعامل استان را با همکاری ریاست پدافند غیرعامل استان فعال کرده‌ایم تا بتوانیم به موقع سویه های جدید وبیماری های دام وطیور را رصد و از گسترش آن جلوگیری کنیم.

 تسنیم: در مورد بیماری‌های مشترک بین انسان و دام،  چه اقداماتی اطلاع‌رسانی و پیشگیری‌ای انجام می‌دهید؟ و چه بیماری‌هایی به عنوان بیماری مشترک بین انسان و دام شناخته شده است؟

 آقاپور کاظمی مدیرکل دامپزشکی مازندران: یکی از شایع‌ترین و نگران‌کننده‌ترین بیماری‌های مشترک، “هاری” است. امروزه با معضل سگ‌های بلاصاحب و ولگرد مواجه ایم که جمع‌آوری آنها طبق قانون بر عهده شهرداری‌هاست. برحسب وظیفه، واکسیناسیون سگ‌های گله و دارای صاحب را از طریق بخش خصوصی انجام می‌دهیم و پایش داریم. 

متأسفانه شاهد جابجایی بی‌ضابطه و رهاسازی سگ‌ها در مناطق جنگلی بوده‌ایم که دام‌های روستایی ما که در جنگل چرا می‌کنند را تهدید می‌کند.  در مناطقی که پرخطر تشخیص دادیم، حتی واکسیناسیون دام‌های اهلی را انجام داده‌ایم. از استاندار و فرمانداری‌ها درخواست همکاری جدی با شهرداری‌ها را داریم تا جمع‌آوری به شکل اصولی و انتقال به مراکز نگهداری و عقیم‌سازی (مانند مرکزی که با همکاری دانشگاه مازندران در ساری) انجام شود، نه آنکه سگ‌ها از شهری به جنگل شهر دیگر منتقل شوند.

تسنیم: باتوجه به اینکه عرضه گوشت در کشتارگاه‌ها انجام می شود چه تعداد کشتارگاه تحت نظارت دارید و نظارت دامپزشکی بر آن‌ها چگونه است؟

مدیرکل دامپزشکی مازندران: ما 22 کشتارگاه صنعتی طیور و یک کشتارگاه صنعتی دام سنگین (گاو) در استان داریم که 20 واحد فعال هستند. همچنین تعدادی واحد سنتی وجود دارد که پیگیر ساماندهی و حذف تدریجی آنها هستیم تا تمام عرضه از مجاری بهداشتی باشد. نظارت ما به این شکل است: از مراکز پرورش، با گواهی حمل بهداشتی صادره توسط مسئول فنی، دام/طیور به کشتارگاه ارسال می‌شود.

 در کشتارگاه، ناظر دولتی و ناظر بخش خصوصی حضور دارند. فرآیند کشتار مطابق ضوابط انجام، بسته‌بندی، نشانه‌گذاری و تاریخ‌گذاری می‌شود. سپس با گواهی حمل بهداشتی جدید به مراکز توزیع یا عرضه ارسال می‌شود. در مراکز عرضه (مانند هایپرها) نیز مسئول فنی، محموله را دریافت و تأیید می‌کند. نظارت‌های ادواری نیز به طور مستمر انجام می‌شود.

 تسنیم: با وجود این نظارت‌ها، آیا تخلفاتی هم از تولید تا عرضه ی گوشت مشاهده می‌شود؟ نمونه‌هایی از برخورد با تخلفات را بفرمایید.

مدیرکل دامپزشکی مازندران: بله، متأسفانه تخلفات وجود دارد. ما تاکنون بیش از 190 پرونده قضایی در حوزه فرآورده‌های خام دامی تشکیل داده‌ایم. این تخلفات شامل قاچاق، عرضه فرآورده‌های فاقد شرایط، تقلب در فرآورده‌های طعم‌دار، عرضه محموله‌های تاریخ‌ مصرف گذشته، کشتار غیرمجاز خارج از زنجیره، عرضه لاشه فاقد مهر و تگ دامپزشکی، فروش اجزای حرام حیوان و حتی عرضه گوشت خوک (در محصولاتی مانند همبرگر یا چرخ‌کرده) بوده است. همه این پرونده‌ها به مراجع قضایی ارجاع شده‌اند. به مردم توصیه می‌کنیم حتماً از مراکز مجاز و محصولات بسته‌بندی دارای لیبل،تگ و مهر دامپزشکی خرید کنند.

تسنیم: در پایان اگر نکته یا موضوع دیگری برای اطلاع‌رسانی دارید، بفرمایید.

دکتر آقاپور کاظمی: حوزه دامپزشکی بسیار گسترده است و بخشی از فعالیت‌های نظارتی، واردات، صادرات و… را خدمتتان عرض کردم. یکی از مشکلات ما در استان، کمبود نیروی انسانی است. بنابراین همکاری مردم در گزارش به موقع تخلفات یا بیماری‌ها از طریق سامانه 1512 یا دیگر راه‌های ارتباطی، می‌تواند در تأمین امنیت غذایی بسیار مؤثر باشد. ما به عنوان دستگاه حاکمیتی، نیازمند این مشارکت هستیم.

به گزارش تسنیم: دامپزشکی امروز،تنها یک نهاد نظارتی بر امور دام نیست؛ بلکه خط مقدم دفاع از سلامت جامعه و محور کلیدی در امنیت غذایی پایدار به شمار می‌رود. تجربه استان مازندران نشان می‌دهد که موفقیت در این مسیر، نیازمند نگاه نظام‌مند، اقدام پیشگیرانه، برخورد قاطع با متخلفان و جلب مشارکت حداکثری مردم است. امنیت غذایی و سلامت فرآورده‌های دامی، مسئولیتی مشترک است که تحقق آن در گرو عملکرد دقیق متولیان و انتخاب‌های هوشمندانه مصرف‌کنندگان می‌باشد.

انتهای پیام/