جنگل‌های هیر‌کانی در محاصره پیچک‌های مهاجم/ آیا فاجعه شمشادها دوباره تکرار می‌شود؟

به گزارش خبرگزاری ایده روز آنلاین از ساری، در دهه‌های اخیر، یکی از چالش‌های جدی و کمتر دیده‌شده در حوزه محیط‌زیست، گسترش گونه‌های مهاجم گیاهی است؛ پدیده‌ای که به‌عنوان یکی از عوامل اصلی کاهش تنوع زیستی، برهم‌خوردن تعادل اکولوژیک و تضعیف تاب‌آوری زیست‌بوم‌ها در سطح جهان شناخته می‌شود. گونه‌های مهاجم، گیاهانی غیربومی هستند که به‌واسطه نبود دشمنان طبیعی، قدرت سازگاری بالا و رشد سریع، پس از ورود به یک زیست‌بوم جدید، به‌سرعت تکثیر شده و با گونه‌های بومی وارد رقابتی نابرابر می‌شوند. این رقابت نابرابر اغلب به حذف تدریجی پوشش گیاهی بومی، تغییر ساختار اکوسیستم و اختلال در زنجیره‌های غذایی منجر می‌شود.

در ایران، به‌ویژه در نوار شمالی کشور و جنگل‌های هیرکانی که از کهن‌ترین و غنی‌ترین زیست‌بوم‌های جهان به شمار می‌روند، مسئله گونه‌های مهاجم اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. این جنگل‌ها که میراث طبیعی میلیون‌ها سال تکامل زیستی هستند، به دلیل شرایط اقلیمی خاص، رطوبت بالا و تنوع گیاهی گسترده، مستعد هجوم گونه‌هایی هستند که در صورت بی‌توجهی، می‌توانند خساراتی جبران‌ناپذیر برجای بگذارند. تجربه تلخ نابودی گسترده شمشادهای بومی در سال‌های گذشته، نمونه‌ای روشن از پیامدهای غفلت از هشدارهای علمی و مدیریتی در برابر آفات و گونه‌های مهاجم است؛ تجربه‌ای که نشان داد مداخله دیرهنگام، هزینه‌های اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعی سنگینی به دنبال دارد.

از منظر علمی، گسترش گونه‌های مهاجم تنها به تخریب پوشش گیاهی محدود نمی‌شود، بلکه پیامدهای آن می‌تواند شامل کاهش کیفیت خاک، تغییر الگوهای آبی، افزایش فرسایش، تهدید زیستگاه‌های حیات‌وحش و حتی بروز مخاطرات بهداشتی برای انسان باشد. بسیاری از این گونه‌ها با ترشح مواد آللوپاتیک، مانع رشد سایر گیاهان می‌شوند یا با پوشاندن و خفه‌کردن درختان و درختچه‌های بومی، روند طبیعی رشد و باززایی جنگل را مختل می‌کنند. به همین دلیل، مدیریت گونه‌های مهاجم در ادبیات محیط‌زیست، نه یک اقدام مقطعی، بلکه بخشی از راهبرد کلان حفاظت از منابع طبیعی و امنیت زیستی کشور تلقی می‌شود.

در این میان، شهرستان رامسر به‌دلیل قرارگیری در قلب جنگل‌های هیرکانی و برخورداری از تنوع گیاهی کم‌نظیر، در معرض تهدید جدی گونه‌های مهاجم قرار دارد. ظهور و گسترش گونه‌هایی مانند آروجیا و نفت‌بو، زنگ خطری است که ضرورت توجه علمی، مدیریتی و اجتماعی به این موضوع را یادآوری می‌کند. مقابله مؤثر با این پدیده، مستلزم رویکردی چندبُعدی است؛ رویکردی که از یک‌سو بر پایش علمی، شناسایی به‌موقع و اقدامات فنی استوار باشد و از سوی دیگر، با آگاه‌سازی عمومی و مشارکت مردم و دستگاه‌های اجرایی، به یک مطالبه و اقدام جمعی تبدیل شود. تنها در چنین چارچوبی است که می‌توان از تکرار تجربه‌های تلخ گذشته جلوگیری کرد و از سرمایه‌های طبیعی ارزشمند منطقه صیانت نمود.

کمیل شعبانیان معاون سیاسی و اجتماعی فرمانداری رامسر ‌با اشاره به تجربه تلخ از دست رفتن شمشادهای بومی به‌دلیل آفات گونه های مهاجم تأکید کرد: اگر نسبت به گونه‌های مهاجم بی‌توجهی صورت گیرد، تعادل طبیعی و زیست‌محیطی منطقه به‌طور جدی آسیب خواهد دید و مقابله با این پدیده نیازمند اقدام هماهنگ، آگاه‌سازی عمومی و مشارکت دستگاه‌ها و مردم است.

رامتین هوشنگی دبیر خانه‌محیط زیست رامسر نیز با اشاره به گسترش گونه‌های مهاجم آروجیا و نفت‌بو در سطح شهرستان گفت: این گونه‌ها به‌دلیل رشد سریع و رونده بودن، تهدیدی جدی برای پوشش گیاهی بومی و جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شوند.

وی با بیان اینکه پیچک آروجیا از طریق میوه‌ سمی و غیرقابل مصرف خود گسترش می‌یابد، افزود: این گیاه با پیچیدن به دور درختان باعث خفگی، تضعیف و در نهایت نابودی آن‌ها می‌شود و در صورت عدم جمع‌آوری، علاوه بر تخریب محیط زیست، می‌تواند موجب ایجاد حساسیت‌های فصلی و مشکلات بهداشتی برای شهروندان شود.

انتهای پیام/