وقتی دهیار “دلال” می‌شود /چه کسانی پشت دیوار ساخت‌وسازهای غیرمجاز ایستاده‌اند؟

به گزارش خبرگزاری ایده روز آنلاین از کرج، رشد شتابان ساخت‌وساز در سال‌های اخیر، به‌ویژه در حاشیه شهرها و مناطق روستایی، به یکی از چالش‌های جدی مدیریت سرزمین در کشور تبدیل شده است؛ چالشی که نه‌تنها سیمای روستاها و اراضی کشاورزی را دستخوش تغییر کرده، بلکه پیامدهای گسترده‌ای را در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و زیست‌محیطی به دنبال داشته است.

ساخت‌وسازهای غیرمجاز به معضلی چندوجهی بدل شده‌اند که مقابله با آن نیازمند هم‌افزایی، عزم جدی و هماهنگی میان تمامی دستگاه‌های اجرایی، نهادهای نظارتی و مدیریت‌های محلی است. شهرستان ساوجبلاغ به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، نزدیکی به کلان‌شهر تهران و جذابیت‌های طبیعی و کشاورزی، طی سال‌های گذشته با افزایش تقاضا برای تغییر کاربری اراضی و احداث بناهای غیرمجاز مواجه بوده است.

این روند، علاوه بر تهدید امنیت غذایی و کاهش اراضی زراعی، موجب بروز مشکلات متعددی از جمله فشار بر زیرساخت‌های خدماتی، افزایش ناترازی انرژی، گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی و بروز آسیب‌های اجتماعی در روستاها شده است. از همین رو، مسئله پیشگیری و مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز، به یکی از اولویت‌های اصلی مدیریت شهرستان تبدیل شده و به‌طور مستمر در دستور کار مسئولان قرار دارد.

برگزاری جلسات تخصصی با محوریت پیشگیری و مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز، فرصتی است تا ضمن بررسی ریشه‌ها و ابعاد این پدیده، نقش و مسئولیت هر یک از دستگاه‌ها، دهیاران و شوراهای اسلامی روستاها به‌صورت شفاف تبیین شود. برخی تصور می‌کنند مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز صرفاً بر عهده یک دستگاه خاص همچون جهاد کشاورزی بوده اما این مسئله، موضوعی فرابخشی است.

این موضوع نیازمند مشارکت همه ارکان حاکمیت در سطح محلی است. دهیاران و شوراهای اسلامی به‌عنوان نزدیک‌ترین نهادهای حاکمیتی به مردم روستا، نقشی تعیین‌کننده در شناسایی، گزارش و جلوگیری از شکل‌گیری تخلفات دارند؛ نقشی که اگر به‌درستی ایفا شود، می‌تواند از بروز بسیاری از تخلفات در همان مراحل ابتدایی جلوگیری کند و هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی برخوردهای بعدی را کاهش دهد.

وقتی توسعه نامتوازن، تخلف می‌زاید

از سوی دیگر، تجربه نشان داده که برخورد قهری و صدور احکام تخریب، بدون توجه به ریشه‌های اقتصادی و اجتماعی ساخت‌وسازهای غیرمجاز، نه‌تنها بازدارنده نیست، بلکه در برخی موارد منجر به نارضایتی عمومی و بروز تنش‌های اجتماعی می‌شود. بسیاری از ساکنان بومی روستاها، به‌ویژه جوانان، در نبود فرصت‌های شغلی پایدار و برنامه‌ریزی مناسب برای توسعه روستایی، به ساخت‌وسازهای خارج از ضابطه روی می‌آورند.

بنابراین، توسعه هدفمند روستاها، ایجاد اشتغال، جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد و اجرای صحیح طرح‌های هادی، می‌تواند به‌عنوان راهکاری اساسی برای کاهش انگیزه تخلفات ساختمانی موردتوجه قرار گیرد. طرح هادی روستاها به‌عنوان مهم‌ترین سند توسعه کالبدی روستایی، نقشی کلیدی در ساماندهی ساخت‌وسازها و تعیین کاربری‌ها دارد اما نحوه اجرا و بازنگری این طرح‌ها همواره محل بحث بوده است.

اگر اجرای طرح هادی صرفاً به افزایش بافت روستا محدود شده و مشکلات موجود در داخل بافت، کاربری‌های ناسازگار و نیازهای واقعی ساکنان نادیده گرفته شود، نه‌تنها به توسعه پایدار منجر نخواهد شد، بلکه زمینه‌ساز بروز تخلفات جدید خواهد بود. از این منظر، بازنگری کارشناسی و مدیریت‌شده طرح‌های هادی، یکی از محورهای مهم مطرح‌شده در جلسات مدیریتی شهرستان ساوجبلاغ است.

در کنار مسائل کالبدی، موضوعاتی همچون مدیریت پسماند، ساماندهی حیوانات بلاصاحب و آمادگی روستاها برای مواجهه با بحران‌های طبیعی، به‌ویژه در فصل بارندگی، از دیگر چالش‌هایی است که ارتباط مستقیمی با توسعه نامتوازن و ساخت‌وسازهای غیرمجاز دارد. افزایش بناهای فاقد مجوز در حریم و بستر رودخانه‌ها، مسیر آبراهه‌ها و اراضی حساس، خطر بروز حوادث طبیعی را تشدید کرده است.

طرح هادی نباید صرفاً به افزایش بافت محدود شود

جواد صادقلو، فرماندار ساوجبلاغ در جلسه پیشگیری و مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز در بخش مرکزی با اشاره به آسیب‌های ساخت‌وسازهای غیرمجاز گفت: ساخت‌وسازهای غیرمجاز می‌تواند آسیب‌ها و مشکلات عدیده‌ای را در حوزه‌های اجتماعی و امنیتی برای اهالی و ساکنان روستاهای ما ایجاد کند؛ همه ما وظیفه داریم با جدیت در جهت پیشگیری و مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز پیگیری و اقدام کنیم.

وی با بیان اینکه نباید برخورد با ساخت‌وسازهای غیرمجاز را فقط وظیفه مختص جهاد کشاورزی بدانیم، بلکه همه ما و شوراهای اسلامی روستاها به‌عنوان بخشی از بدنه حاکمیت وظیفه داریم در جهت حفظ اراضی زراعی تلاش و گزارش کنیم، مدیریت پسماند و ساماندهی حیوانات بلاصاحب را از دیگر وظایف مهم دهیاران دانست و خواستار آمادگی آنان برای مقابله با بحران‌های احتمالی در زمان بارندگی شد.

فرماندار ساوجبلاغ اذعان کرد: احداث مراکز بوم گردی، ساخت هتل، احداث سردخانه و توسعه گلخانه در روستاها از جمله مواردی است که می‌تواند در توسعه روستا و ایجاد اشتغال مؤثر واقع شود، لذا باید توجه ویژه‌ای به جذب و تشویق سرمایه‌گذاران در بخش‌های تولیدی صورت گیرد. با توجه به اجرای طرح هادی روستاها، در بازنگری این طرح‌ها باید به‌صورت مدیریت‌شده به پیش برویم و فعالیت کنیم.

صادقلو تصریح کرد: هدف از اجرای طرح هادی، نباید فقط افزایش بافت روستا باشد، بلکه باید ابتدا به سمت اصلاح و رفع مشکلات موجود در داخل بافت روستا حرکت و کاربری‌های غیرمسکونی را بررسی و در نهایت افزایش بافت را پیگیری کنید. از دادستان شهرستان تقاضا داریم نسبت به انتقال کمیسیون ماده 99 استان، پیگیری‌های لازم را انجام دهند تا مدیریت محلی اعمال و کارشناسی شهرستانی انجام شود.

فرماندار ساوجبلاغ با اشاره به اینکه اکنون در این زمینه به‌صورت غیرکارشناسی تصمیم‌گیری می‌شود و صدور آرای تخریب در داخل بافت و عدم توجه به ساکنان بومی و غیربومی مشکلاتی را ایجاد کرده است، خاطرنشان کرد: ساخت‌وسازهای غیرمجاز رابطه مستقیمی با ناترازی‌های انرژی دارند، پس باید به‌گونه‌ای برخورد و مدیریت کرد تا در ابتدای کار شناسایی و گزارش شوند.

طرح هادی نباید با نگاه منفعت‌طلبانه اجرا شود

قاضی پور، دادستان ساوجبلاغ نیز با اشاره به نقش پررنگ و تأثیرگذار دهیاران و شوراهای اسلامی در مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز بیان کرد: شما به‌عنوان نماینده و امین دولت و حاکمیت، اگر بخواهید و اجازه ندهید، هیچ انشعابی وصل نمی‌شود و آجری روی آجر قرار نمی‌گیرد اما برخی از دهیاران و شوراهای اسلامی خودشان در حوزه املاک فعالیت و در تفکیک و فروش اراضی کشاورزی نقش دارند.

وی با اشاره به اینکه این امر موجب شده در برخورد جدی با ساخت‌وسازهای غیرمجاز نتوانند موفق عمل کنند، از دهیاران و شوراهای اسلامی خواست ساخت‌وسازهای غیرمجاز را به جهاد کشاورزی و فرمانداری گزارش دهند تا در اسرع وقت پیگیری و برخورد قانونی شوند و گفت: اجرای طرح هادی نباید با نگاه منفعت‌طلبانه باشد، بلکه باید به‌صورت هدفمند و در راستای توسعه روستا صورت گیرد و اجرا شود.

آنچه در جلسه پیشگیری و مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز در بخش مرکزی ساوجبلاغ مطرح شد، نشان‌دهنده عزم جدی مدیریت شهرستان برای عبور از رویکردهای مقطعی و حرکت به سمت یک راهبرد جامع و پایدار در مواجهه با این پدیده است. این تخلفات، صرفاً یک مسئله فنی یا حقوقی نیستند، بلکه مستقیماً با کیفیت زندگی مردم، امنیت اجتماعی و آینده توسعه روستاها گره خورده‌اند.

در این میان، نقش دهیاران و شوراهای اسلامی روستاها به‌عنوان خط مقدم مدیریت محلی، بیش از هر زمان دیگری برجسته شده است. برخورد قانونی، زمانی اثربخش خواهد بود که با نظارت دقیق و سلامت عملکرد مدیران محلی همراه شود. هرگونه تعارض منافع و ورود برخی عوامل محلی به فعالیت‌های سوداگرانه در حوزه زمین و مسکن، می‌تواند اعتماد عمومی را خدشه‌دار و فرآیند مقابله با تخلفات را با مانع مواجه سازد.

نکته قابل‌توجه دیگر، پیوندی است که میان ساخت‌وسازهای غیرمجاز و ناترازی‌های انرژی برقرار شد. افزایش واحدهای مسکونی فاقد مجوز، فشار مضاعفی بر شبکه‌های آب، برق و گاز وارد و مدیریت انرژی را با چالش جدی مواجه می‌سازد. شناسایی و گزارش به‌موقع این ساخت‌وسازها در مراحل ابتدایی، می‌تواند از تحمیل هزینه‌های سنگین به دولت و مردم جلوگیری و امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای تأمین زیرساخت‌ها را فراهم کند.

هم‌افزایی دستگاه‌ها؛ کلید مقابله با ساخت‌وساز غیرمجاز

در کنار رویکردهای نظارتی و برخوردی، آنچه به‌عنوان راهکار اساسی در این جلسه مورد تأکید قرار گرفت، توجه به توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در روستاها بود. احداث مراکز بوم‌گردی، توسعه گلخانه‌ها، ساخت سردخانه‌ها و جذب سرمایه‌گذاران در بخش‌های تولیدی، می‌تواند ضمن افزایش درآمد روستاییان، انگیزه تغییر کاربری غیرمجاز و ساخت‌وساز خارج از ضابطه را کاهش دهد.

تجربه نشان داده که هرجا توسعه اقتصادی متوازن و فرصت‌های شغلی پایدار فراهم شده، میزان تخلفات ساختمانی نیز به‌طور محسوسی کاهش یافته است. اجرای هدفمند طرح هادی روستاها یکی از محورهای کلیدی برای ساماندهی ساخت‌وسازهاست که اگر با نگاه توسعه‌محور، اصلاح مشکلات داخل بافت و تأمین نیازهای واقعی ساکنان اجرا شوند، می‌توانند نقش مؤثری در هدایت ساخت‌وسازها به مسیر قانونی ایفا کنند.

در غیر این صورت، تمرکز صرف بر افزایش محدوده بافت، بدون توجه به زیرساخت‌ها و کاربری‌های موجود، تنها به گسترش بی‌رویه روستاها و تشدید مشکلات خواهد انجامید. آنچه از مجموع اظهارات مطرح‌شده در این جلسه برمی‌آید، ضرورت هم‌افزایی میان همه دستگاه‌ها و نهادهای محلی برای مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز بوده و پیشگیری مؤثر، نیازمند اطلاع‌رسانی، آموزش، شفافیت و پاسخگویی است.

برخورد قانونی نیز باید عادلانه، به‌موقع و مبتنی بر کارشناسی دقیق باشد. تنها در چنین شرایطی می‌توان امیدوار بود که ضمن حفظ اراضی کشاورزی و منابع طبیعی، مسیر توسعه پایدار روستاها هموار شود. ساوجبلاغ، به‌عنوان شهرستانی با ظرفیت‌های بالای کشاورزی، گردشگری و انسانی، نیازمند نگاهی متوازن میان حفاظت و توسعه است.

مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز، اگر در کنار برنامه‌ریزی برای رشد اقتصادی و اجتماعی روستاها قرار گیرد، می‌تواند به فرصتی برای بازآفرینی مدیریت محلی و تقویت اعتماد عمومی تبدیل شود. جلسه پیشگیری و مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز در بخش مرکزی، گامی در همین مسیر بود؛ مسیری که تداوم آن، نیازمند پیگیری مستمر، نظارت دقیق و مشارکت فعال همه ذی‌نفعان است.

گزارش: مینا صدیقیان

انتهای پیام/