از ووستوچنی تا چابهار؛ نقشه راه ایران برای تبدیل‌شدن به قدرت فضایی

تینا مزدکی_امروز، ۷ دی ۱۴۰۴، تعدادی از رسانه‌ها اعلام کردند که ایران یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین عملیات‌های فضایی تاریخ خود را با موفقیت به انجام رسانده است و در این عملیات راهبردی، سه ماهواره بومی به صورت همزمان از خاک روسیه به فضا پرتاب شدند. طبق بیانیه رسمی سازمان فضایی ایران، این مأموریت که در ساعت ۱۶:۴۸ به وقت تهران انجام شد، شامل تزریق ماهواره‌های «پایا»، «ظفر ۲» و نسخه ارتقایافته «کوثر» به مدار نزدیک زمین (LEO) در ارتفاع تقریبی ۵۰۰ کیلومتری بود.

چرا ووستوچنی؟

کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، اظهار داشت که این پرتاب با استفاده از ماهواره‌بر قدرتمند و قابل‌اعتماد «سایوز» انجام گرفت که نشان‌دهنده عمق همکاری‌های راهبردی تهران و مسکو در حوزه‌های با فناوری پیشرفته است. او علیرغم عدم حضور فیزیکی در مراسم، این رویداد را گامی بلند برای دانشمندان ایرانی دانست.

بنابر گزارش خبرگزاری صدا و سیما، این مأموریت در شرایطی انجام شد که زیرساخت‌های پایگاه فضایی چابهار همچنان در حال تکمیل است؛ به همین دلیل، انتخاب پایگاه «ووستوچنی» در شرق دور روسیه به عنوان یک تصمیم راهبردی برای تضمین موفقیت عملیات اتخاذ شد. تداوم این پرتاب‌ها نشان‌دهنده نیاز به بهره‌گیری از زیرساخت‌های بین‌المللی تا زمان عملیاتی شدن کامل پایگاه‌های داخلی برای پرتاب‌های سنگین است. بر اساس گزارش ایرنا، این هفتمین ماهواره ایرانی است که با همکاری روسیه به مدار می‌رود و نشان‌دهنده پایداری معاهده جامع بلندمدتی است که میان دو کشور در سال جاری میلادی به امضا رسید.

مشخصات فنی و عملیاتی محموله‌های فضایی

بنابر گزارش سازمان فضایی ایران، ماهواره «پایا» (طلوع ۳)، پیشرفته‌ترین و سنگین‌ترین ماهواره تصویربرداری ساخت داخل است. این مینی‌ماهواره ۱۵۰ کیلوگرمی که توسط صاایران طراحی شده، توانایی ثبت تصاویر با وضوح ۵ متر (سیاه و سفید) و ۱۰ متر (رنگی) را دارد که برای کشاورزی و مدیریت منابع آب حیاتی است.

ماهواره «ظفر ۲» که توسط محققان دانشگاه علم و صنعت ساخته شده، با ۶۴ هزار قطعه مجزا طراحی شده است. دکتر حسین بلندی، رئیس مرکز تحقیقات فضایی این دانشگاه، اعلام کرد که دقت تصویربرداری این نسخه ۳۴ درصد بهبود یافته و مجهز به دوربین‌های باکیفیت برای پایش بلایایی نظیر زلزله است. این ماهواره همچنین یک پلتفرم مخابراتی برای ارتباط همزمان ۲۵۶ کاربر است.

در نهایت، ماهواره «کوثر ۱.۵» به عنوان اولین تلاش جدی بخش خصوصی (شرکت امید فضا) در این مأموریت حضور داشت. این ماهواره ۳۵ کیلوگرمی ترکیبی از قابلیت‌های تصویربرداری با دقت ۳.۴۵ متر و فناوری اینترنت اشیاء (IoT) است.

جزئیات عملیاتی در ووستوچنی

بنابر گزارش خبرگزاری تاس، عملیات توسط راکت «سایوز ۲.۱-ب» و بلوک انتقال مداری «فرگات» انجام شد. این پرتاب شامل ۵۲ ماهواره بود که دو ماهواره روسی محموله اصلی و سه ماهواره ایرانی محموله ثانویه بودند. طبق گزارش «روسیان اسپیس وب»، راکت از سایت ۱ اس برخاست و محموله‌ها را در مدار خورشیدآهنگ قرار داد. روسکاسموس اعلام کرد بلوک فرگات پس از استقرار ماهواره‌های اصلی در ارتفاع ۸۳۰ کیلومتری، با انجام مانورهای کاهشی، ماهواره‌های ایرانی را در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری مستقر کرد. تاس، خبرگزاری رسمی روسیه نیز با بازتاب سخنان مقامات «روسکاسموس»، این پرتاب را یک «مأموریت تجاری استاندارد» توصیف کرد.

رویترز پرتاب امروز را نشانه‌ای از «تعمیق بی‌سابقه پیوند نظامی-فناوری میان تهران و مسکو» توصیف کرد. این رسانه تأکید کرد که استفاده ایران از پایگاه پیشرفته «ووستوچنی»، پیامی روشن به غرب درباره ناکارآمدی تحریم‌ها در منزوی کردن برنامه فضایی ایران است.

آکسیوس، وب‌سایت تحلیلی-خبری آمریکایی بر جنبه‌های امنیتی تمرکز کرد و نوشت: «مقامات اطلاعاتی ایالات متحده نگران هستند که تکنولوژی به‌کار رفته در بلوک انتقال مداری فرگات و راکت سایوز برای استقرار این ماهواره‌ها، بتواند دانش فنی ایران را در تولید موشک‌های قاره‌پیمای بالستیک (ICBM) به طرز چشمگیری ارتقا دهد.»

خبرگزاری فرانسه نیز با اشاره به حضور ماهواره «کوثر ۱.۵» در این مأموریت، نوشت: «ایران اکنون وارد عصر جدیدی از خصوصی‌سازی فضا شده است. ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به حوزه‌ای که پیش از این کاملاً دفاعی-حاکمیتی بود، نشان‌دهنده تغییر مدل توسعه‌ای ایران برای مقابله با فشارهای اقتصادی است.»

حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی در واکنش به این پرتاب‌ها تأکید داشت که دستاوردهای فضایی باید به یک مطالبه ملی تبدیل شود. حسین شهرابی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «امید فضا» نیز  هدف نهایی را رسیدن به منظومه ماهواره‌ای «دو-نما» با ۲۰۰ ماهواره کوچک برای پایش روزانه کشور دانست.

در نهایت، با تأیید دریافت اولین سیگنال‌ها از پایا و ظفر ۲، می‌توان برای سال ۱۴۰۴ انتظار شکوفایی منظومه‌های ماهواره‌ای را داشت. گفته می‌شود که علیرغم پرتاب این ماهواره‌ها از روسیه، چشم‌انداز نهایی این ماموریت، خودکفایی در پایگاه چابهار است تا جایگاه خود را به عنوان یک قدرت فضایی نوظهور در نظم نوین جهانی تثبیت کند.

227323