پایگاه خبری ایده روز آنلاین
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
افزایش آگاهی زوجین، تعیین سلامت جنین و فریز تخمک، سه راهکار کلیدی برای پیشگیری از سقط مکرر و تولد نوزادان با مشکلات ژنتیکی معرفی شد.
در سال‌های اخیر، با افزایش آگاهی عمومی درباره سلامت باروری، اهمیت سبک زندگی پیش از بارداری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. مصرف دخانیات، الکل، استرس مزمن و تغذیه نامناسب از جمله عواملی هستند که می‌توانند سلامت جنین را به خطر بیندازند و حتی باعث سقط‌های مکرر شوند. در این میان، بسیاری از زوجین از تأثیرات پنهان این فاکتورها بر کیفیت تخمک، اسپرم و روند رشد جنین بی‌اطلاع‌اند.
در گفت‌وگویی با «فاطمه عسگری، متخصص بیولوژی تولید مثل و جنین‌شناس مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا» درباره نقش سبک زندگی در موفقیت بارداری، علل اصلی سقط جنین و راهکارهای علمی برای پیشگیری از آن به گفت‌وگو پرداختیم.
خانم دکتر برای اولین سوال از نگهداری و بررسی ژنتیکی جنین برایمان بگویید.
برای اطمینان از سلامت جنین پیش از انتقال به رحم، بررسی‌های ژنتیکی انجام می‌شود و در این روش، جنین‌هایی که از نظر ساختار ژنتیکی سالم تشخیص داده شوند، برای انتقال انتخاب می‌شوند، با وجود هزینه نسبتاً بالا، این روش بیشتر در موارد خاص به‌کار می‌رود؛ از جمله در زوج‌هایی با سابقه سقط‌های مکرر، ناباروری شدید مردانه، وجود ژن‌های معیوب مانند تالاسمی یا سابقه فرزند ناسالم داشته باشند.
فناوری «تایم لپس»؛ تصویربرداری لحظه‌به‌لحظه از جنین
در مسیر انتخاب بهترین جنین، از تکنولوژی تایم لپس استفاده می‌شود؛ دستگاهی که به‌صورت مداوم و دقیق از جنین تصویربرداری می‌کند و امکان بررسی لحظه‌به‌لحظه روند رشد را در محیط آزمایشگاهی فراهم می‌سازد و به کمک این تکنولوژی، جنین‌هایی که تا روز پنجم به کیفیت مطلوب رسیده‌اند، انتخاب و سلول‌هایی از آن‌ها برای بررسی ژنتیکی جدا می‌شود.
بسیاری از زوجین پس از تولد نخستین فرزند تصمیم می‌گیرند که جنین‌های باقی‌مانده را رها کنند، اما توصیه می‌شود این جنین‌ها به‌عنوان یک پشتوانه ژنتیکی در بانک نگهداری شوند، هزینه سالانه نگهداری جنین بسیار ناچیز و چیزی در حدود یک تا دو میلیون تومان است؛ مبلغی که در مقایسه با اهمیت موضوع، کاملاً مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شود.
جنین‌های فریز شده؛ سرمایه‌ای برای آینده
حتی زوج‌هایی که فرزندی دارند، ممکن است در آینده به هر دلیل نیاز به استفاده مجدد از جنین‌های فریز شده داشته باشند و در چنین شرایطی، داشتن یک بانک ژنتیکی از جنین‌های سالم می‌تواند امنیت روانی و سلامت خانواده را تضمین کند.
در شرایط فعلی کشور، با وجود تسهیلات موجود، روش IVF به یکی از مقرون به صرفه ترین راه‌ها برای درمان ناباروری تبدیل شده است و فریز تخمک و جنین فرصتی ارزشمند برای زوجین فراهم می‌کند تا با هزینه‌ای منطقی، آینده‌ای سالم‌تر برای فرزندان خود رقم بزنند.
فرصتی برای آینده؛ از فریز تخمک تا درمان تخصصی ناباروری در سراسر کشور
امروزه پیشرفتهای حوزه درمان ناباروری به زوجین این امکان را می‌دهد که با کمک روش‌هایی مانند IVF و غربالگری ژنتیکی، بارداری سالم‌تری را تجربه کنند و یکی از امکانات مهم، فریز تخمک برای بانوانی است که ممکن است به دلایل مختلف، باروری را به تعویق بیندازند، این تخمک‌ها تا حدود ۱۰ سال قابل نگهداری‌اند و فرد می‌تواند حتی سال‌ها بعد از ازدواج از آن‌ها استفاده کند.
در حال حاضر بیمه‌ها بخش زیادی از هزینه‌های درمان ناباروری را پوشش می‌دهند، به‌ویژه در مواردی که نیاز به اقدامات پیشرفته‌تری مانند غربالگری ژنتیکی یا فریز جنین وجود داشته باشد و به همین دلیل، نگرانی از نظر مالی برای شروع درمان، تا حد زیادی کاهش یافته است.
گرچه در تهران مراکز IVF با امکانات کامل و تکنولوژی‌های پیشرفتهای مانند تایم‌لپس در دسترس هستند، اما خوشبختانه در اکثر شهرستان‌ها نیز مراکز ناباروری مجهز و متخصصان مجرب حضور دارند، این حال، برخی موارد پیچیده‌تر مانند سقط‌های مکرر، نیاز به مراجعه به مراکزی دارند که خدمات تخصصی‌تری ارائه می‌دهند و در این میان، مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در تهران به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی، میزبان بیماران از سراسر کشور و حتی خارج از ایران است.
بیمارانی از کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، تاجیکستان و کشورهای عربی نیز برای درمان به ایران سفر می‌کنند و وجود شعبه‌هایی از مراکز ایرانی در کشورهایی مانند عراق و حتی شهرهایی چون کربلا، نشان از گسترش قابل توجه این خدمات در سطح منطقه دارد و هزینه پایین درمان در ایران نسبت به بسیاری از کشورها، یکی از دلایل استقبال گسترده اتباع خارجی از خدمات درمانی ایرانی به شمار می‌رود.
از سوی دیگر، یکی از مباحث مهم در درمان ناباروری، بررسی علل سقط‌های مکرر است. این مشکل در بسیاری از موارد به اختلالات کروموزومی در جنین بازمی‌گردد و با غربالگری ژنتیکی قابل شناسایی و پیشگیری است. بسیاریاز زوج‌هایی که با مشکل سقط مواجه بودند، پس از انجام غربالگری و انتقال جنین سالم، موفق به تجربه بارداری پایدار شده‌اند.
با توجه به اهمیت بالای موضوع، توصیه می‌شود زوجین حتی پیش از تصمیم به بارداری، با متخصصان مشورت کرده و بررسی‌های لازم را انجام دهند. آگاهی و اقدام به‌موقع، می‌تواند مسیر باروری را ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر کند و از بروز بسیاری از مشکلات پیشگیری کنند.
از سلامت سبک زندگی تا حفظ نسل
در شرایطی که روند سقط‌های جنین، به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری، افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است، بررسی دقیق دلایل و پیشگیری‌های لازم اهمیت بیشتری از همیشه دارد. یکی از عوامل اصلی در بروز سقط‌ها، آسیب‌های ژنتیکی به تخمک و اسپرم است که می‌تواند در نتیجه عوامل محیطی، سبک زندگی ناسالم، مصرف دخانیات، الکل، استرس مزمن و تغذیه نادرست ایجاد شود.
بررسی سلامت اسپرم از طریق تست DFI یا شاخص شکست DNA اسپرم، یکی از اقداماتی است که به سادگی انجام می‌شود و نقش مهمی در کاهش خطر سقط دارد. این تست وضعیت سلامت DNA اسپرم را مشخص کرده و به مردان کمک می‌کند در صورت نیاز، تحت درمان‌های مکمل قرار گیرند.
از سوی دیگر، زوج‌هایی که قصد فرزند آوری دارند، به‌ویژه در سنین بالاتر، باید حداقل شش ماه پیش از اقدام به بارداری، تغییراتی بنیادین در سبک زندگی خود ایجاد کنند. مصرف غذاهای طبیعی و بدون افزودنی، دوری از مواد سمی و محیط‌های آلوده، افزایش فعالیت فیزیکی و کاهش مصرف مواد دخانی از جمله گام‌هایی هستند که مستقیماً بر کیفیت جنین و روند بارداری تأثیرگذار خواهند بود.
امروزه بسیاری از موارد سقط یا تولد نوزادان با مشکلات رفتاری، ذهنی یا جسمی، ریشه در اختلالات کروموزومی دارند؛ اختلالاتی که اغلب از زمان لقاح شکل می‌گیرند. درحالی‌که برخی از این نوزادان دچار بیش‌فعالی، اختلالات قلبی یا مشکلات یادگیری می‌شوند، بسیاری از والدین از ارتباط مستقیم این مشکلات با کیفیت اسپرم و تخمک آگاه نیستند.
با توجه به پیشرفتهای علمی، روش‌هایی مانند فریز تخمک و جنین به زوجین این امکان را می‌دهد که در زمان مناسب و با شرایط بهینه، اقدام به فرزند آوری کنند. در مواردی که زوجین فعلاً تصمیم به بارداری ندارند، فریز کردن به‌عنوان یک ذخیره‌سازی مطمئن و مؤثر پیشنهاد می‌شود. این روش نه‌تنها آسیبی به کیفیت جنین وارد نمی‌کند بلکه یک پشتیبان مطمئن در زمان‌های نامناسب بارداری به شمار می‌رود.
همچنین توصیه می‌شود زوج‌هایی که بنا به دلایل پزشکی یا اجتماعی امکان بارداری در حال حاضر را ندارند، فریز تخمک یا جنین را در اولویت برنامه‌ریزی‌های آینده خود قرار دهند. این اقدام حتی در صورت بارداری طبیعی نیز مفید است، چرا که شرایط باروری در سال‌های بعد همیشه قابل پیش‌بینی نیست.
آنچه بیش از همه اهمیت دارد، افزایش سطح آگاهی اجتماعی در زمینه سلامت باروری است. تبلیغات آموزشی، مشاوره‌های پیش از بارداری، و اطلاع‌رسانی مستمر، کلیدی‌ترین ابزارها برای پیشگیری از مشکلات باروری و سقط هستند. یک سبک زندگی سالم، نه‌تنها تضمین‌کننده یک بارداری ایمن است، بلکه نسل آینده را نیز از بسیاری خطرات ژنتیکی محافظت می‌کند.
