ایستادگی سران اروپایی پشت اوکراین

خبرآنلاین – دیدار زلنسکی با رهبران برجسته و تأثیرگذار اروپایی در کاخ سفید از ابعاد مختلف قابل بحث و بررسی است. این نشست پس از دیدار دوجانبه ترامپ با پوتین در آلاسکا برگزار شد و بر اساس توافقات و گفت‌وگوهایی که میان ترامپ و پوتین انجام گرفت، نشست با رهبران اروپایی و رئیس‌جمهور اوکراین شکل گرفت.

ترامپ پس از حدود شش ماه بازگشت به کاخ سفید، نتوانست ابتکار عملی برای پایان دادن به جنگ اوکراین ارائه دهد؛ موضوعی که در مبارزات انتخاباتی‌اش وعده داده بود. پیچیدگی‌های جنگ اوکراین نشان داد که این بحران فراتر از آن است که ترامپ بتواند صرفاً با گفت‌وگوهای دوجانبه با پوتین به آن پایان دهد. اوکراین به نقطه‌ای برای شکاف عمیق سیاسی و امنیتی در میان کشورهای غربی عضو ناتو تبدیل شد و عملاً معماری امنیتی غرب پس از جنگ جهانی دوم و شکل‌گیری ناتو را زیر سؤال برد.

کشورهای اروپایی با توجه به رفتارهای یکجانبه آمریکا، به سمت خوداتکایی امنیتی حرکت کردند. برای مثال، آلمان که همواره پس از جنگ جهانی دوم نسبت به نظامی‌گری محتاط بود، اکنون به سمت افزایش بودجه نظامی و ایفای نقش محوری در معماری امنیتی اروپا پیش می‌رود. فشار آمریکا بر کشورهای اروپایی برای افزایش بودجه دفاعی در ناتو هم مزید بر علت شد.

درچنین شرایطی، رهبران برجسته اروپایی همچون صدراعظم آلمان، رئیس‌جمهور فرانسه، نخست‌وزیر بریتانیا، رئیس‌جمهور لهستان، دبیرکل ناتو و نخست‌وزیر ایتالیا به واشنگتن رفتند. دلیل این همراهی را می‌توان در نشست دوجانبه فوریه میان زلنسکی و ترامپ جست‌وجو کرد؛ نشستی که عملاً به تحقیر اوکراین در کاخ سفید انجامید. اروپایی‌ها تلاش کردند نشان دهند اوکراین تنها نیست و برخلاف رفتار ترامپ، همچنان از این کشور حمایت می‌کنند.

با این حال، اروپایی‌ها هم می‌دانند که بدون چتر امنیتی و هسته‌ای آمریکا، توان بازدارندگی در برابر روسیه را ندارند. بنابراین ناچارند با سیاست‌های آمریکا همراهی کنند. به همین دلیل، پس از دیدار پوتین و ترامپ، با وجود نگرانی‌های فراوان نسبت به رویکرد ترامپ، رهبران اروپایی به واشنگتن رفتند تا موضعی منسجم‌تر در برابر روسیه اتخاذ کنند.

خروجی نشست واشنگتن نشان داد که آنها به برخی تفاهمات کلی دست یافته‌اند. مکرون اعلام کرد مهم‌ترین دستاورد نشست، تضمین‌های امنیتی آمریکا به اوکراین بوده است. اوکراین بارها تأکید کرده که بدون این تضمین‌ها، هرگونه سازش با روسیه بی‌فایده خواهد بود. چرا که اگر اوکراین نتواند عضو ناتو شود، در برابر تهدید مجدد روسیه آسیب‌پذیر خواهد بود.

ترامپ نیز با توجه به خواسته‌های پوتین که مخالف عضویت اوکراین در ناتو است، به یک راهکار میانه تن داد: ارائه تضمین‌های امنیتی مشابه اصل ۵ پیمان ناتو، بدون آنکه اوکراین رسماً عضو ناتو شود. نخست‌وزیر بریتانیا این توافق را چنین توصیف کرد که کشورهای دوست اوکراین، تضمین‌های امنیتی لازم را در قالب یک چارچوب مشترک ارائه خواهند داد. البته در میان خود کشورهای اروپایی هم اختلاف‌نظرهایی در چگونگی اجرای این تضمین‌ها وجود دارد.

نشست واشنگتن اگرچه امیدواری‌هایی درباره نزدیکی دیدگاه‌های آمریکا، اروپا و اوکراین از یک طرف و همچنین آمریکا و روسیه از طرف دیگر ایجاد کرد، اما همچنان ابهامات زیادی باقی گذاشت. همین ابهامات آینده جنگ اوکراین را در هاله‌ای از تردید فرو برده است. دو هفته آینده می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد، چرا که مشخص خواهد شد اروپا چه سازوکاری برای کاهش شکاف با آمریکا و همزمان پیشبرد مواضعش در برابر روسیه اتخاذ خواهد کرد.

موضوع آتش‌بس نیز همچنان محل بحث است: آیا باید پیش از مذاکره صورت گیرد، در حین مذاکره یا پس از آن؟ اروپایی‌ها خواهان آتش‌بس‌اند، اما پوتین آن را به‌عنوان کارت برنده در مذاکرات می‌بیند؛ مشروط به لغو برخی تحریم‌ها علیه روسیه. این در حالی است که تحریم‌های اقتصادی ابزار فشار اصلی اروپا و آمریکا برای واداشتن روسیه به عقب‌نشینی است.

در مجموع باید گفت جنگ اوکراین بسیار پیچیده، چندبعدی و دارای بازیگران متنوع است. به همین دلیل رسیدن به صلح پایدار در آینده نزدیک بعید به نظر می‌رسد و حتی اگر توافقی هم حاصل شود، احتمالاً ناپایدار و غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود.

کارشناس مسائل بین الملل

212