خانه‌هایی که در زلزله «تاب می‌خورند» و جان مردم را نجات می‌دهند

نگار علی- تصور عمومی این بود که در برابر یک زمین‌لرزه مخرب، تنها سازه‌های فولادی و بتنی مستحکم می‌توانند پابرجا بمانند. اما پس از زلزله ۷.۸ ریشتری اکوادور در سال ۲۰۱۶، یک حقیقت غیرمنتظره در شهر ویران‌شده مانتا آشکار شد: صدها خانه و ساختمان سنتی ساخته شده با بامبو، در حالی که آوارهای بتنی اطرافشان فرو ریخته بود، ایستاده باقی ماندند. این پدیده، که در کلمبیا نیز پس از زلزله ۱۹۹۹ مشاهده شد، دانشمندان و مهندسان را متقاعد کرده است که انعطاف‌پذیری طبیعی بامبو می‌تواند آن را به مقاوم‌ترین و در عین حال ارزان‌ترین ماده برای ساخت خانه‌های ضد زلزله تبدیل کند.

راز مقاومت: طبیعت آن را برای خم شدن طراحی کرده

بهاونا شارما، متخصص بامبو در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، می‌گوید: «ساختمان‌ها باید در زلزله حرکت کنند. ما فقط می‌خواهیم کنترل کنیم که چقدر حرکت می‌کنند.» بامبو به دلیل ویژگی‌های فیزیکی خود این کار را به خوبی انجام می‌دهد:

• سبکی فوق‌العاده: ساقه‌های بامبو سبک هستند و جرم سازه را کاهش می‌دهند؛ این امر نیروهای لرزه‌ای کمتری را جذب می‌کند.

• انعطاف‌پذیری (Ductility): بامبو به طور طبیعی خاصیت تاب خوردن و جذب شوک را دارد، که آن را شبیه به فولاد می‌سازد. ایستگاه آتش‌نشانی بامبویی در مانابی، که از زلزله ۲۰۱۶ جان سالم به در برد، شاهدی بر این مدعاست.

از «ماده مرد فقیر» تا استانداردهای جهانی

در حالی که بامبو هزاران سال در آسیا و آمریکای لاتین برای ساخت‌وساز استفاده می‌شد، اما اغلب به عنوان «ماده مرد فقیر» تحقیر می‌شد. اما زلزله ۱۹۹۹ کلمبیا، زمانی که سازه‌های سنتی باهارِکه (ترکیب بامبو و خاک رس) جان‌های زیادی را نجات دادند، «بازی را تغییر داد.»

• تغییر قانون‌گذاری: کلمبیا در سال ۲۰۰۲، با کمک متخصصانی مانند لوییس فلیپه لوپز، به عنوان اولین کشور جهان، مقررات ساختمانی اختصاصی برای بامبو را تدوین کرد.

• تأیید بین‌المللی: امروزه، سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) نیز بامبو را در مقررات خود گنجانده است و کشورهایی مانند پرو، اکوادور، هند و مکزیک قوانین ملی بامبو را پذیرفته‌اند.

مزیت‌های انقلابی: اقتصاد، محیط زیست و امداد

جنبش جهانی بامبو تنها بر مقاومت در برابر زلزله متمرکز نیست:

• جذب کربن: جنگل‌های بامبو به سرعت رشد می‌کنند و به عنوان جاذب کربن عمل می‌کنند، که استفاده از آن‌ها را در عصر تغییرات آب و هوایی، بسیار سودمند می‌سازد.

• هزینه پایین: ساخت یک خانه دو خوابه با بامبو در اکوادور، کمتر از ۲۰,۰۰۰ دلار هزینه دارد.

• بامبوی اضطراری: یاسمین لاری، معمار برنده جایزه سلطنتی از پاکستان، خانه‌های امدادی فوق‌العاده ارزان (۸۸ دلار) و مقاوم در برابر سیل و زلزله را با بامبو ساخت. مدل نیمه‌مقیاس طراحی او در تست‌های آزمایشگاهی، شوک لرزه‌ای را تا ۶۷۰ درصد شدت زلزله ۱۹۹۵ کوبه تحمل کرد!

چالش پیش رو: استانداردسازی و باور عمومی

با وجود این شواهد قاطع، چالش‌هایی باقی مانده است. بامبوی طبیعی به دلیل تفاوت در اندازه و شکل، به سختی قابل استانداردسازی است و هنوز نیاز به فرآوری در برابر حشرات و آب دارد (به قول مهندسان، به «کلاه و چکمه خوب» نیاز دارد). همچنین، متقاعد کردن جوامعی که بامبو را «ماده مرد فقیر» می‌دانند، همچنان دشوار است.

با این حال، معماران اکنون در حال آزمایش ساخت برج‌های بلند و ساختمان‌های چندطبقه با بامبو هستند، که نشان می‌دهد پتانسیل این ماده سبز و خم‌شونده، بسیار فراتر از آن چیزی است که تصورش می‌رفت.

منبع: BBC

۲۲۷۲۲۷