میزگرد| واقعیت‌های پشت‌پرده ‌تنش آبی در غرب ایران/ تهدید فرونشست زمین‌/ کاهش ذخایر سدها

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، استان کرمانشاه این روزها در سکوتی نگران‌کننده با بحرانی عمیق و چندوجهی دست و پنجه نرم می‌کند؛ بحرانی که کمتر در گفت‌وگوهای عمومی یا رسانه‌ای به آن پرداخته شده، اما ریشه‌هایش در لایه‌های زندگی شهری، کشاورزی و صنعتی این دیار به‌وضوح مشهود است، از کاهش چشمگیر بارش‌ها گرفته تا افت بی‌سابقه حجم آب مخازن سدها و تخلیه تدریجی سفره‌های زیرزمینی، زنگ خطر کم‌آبی به صدا درآمده است و روز به روز سنگین‌تر می‌شود، این بحران، نه‌فقط تهدیدی برای کشاورزی و صنعت استان، بلکه یک چالش مستقیم برای امنیت آب شرب مردم است؛ مسئله‌ای که می‌تواند در صورت ادامه روند کنونی، زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار دهد.

چند سال اخیر نشان داده است که منابع آبی کرمانشاه در مقایسه با گذشته، دیگر توان پاسخگویی به مصارف سنتی و پرمصرف را ندارند. رودخانه‌هایی که زمانی پرآب و زنده بودند، امروز بخش‌های گسترده‌ای از آن‌ها خشک شده و سفره‌های زیرزمینی، خالی‌تر از همیشه، تنها یادآور سوءمدیریت و برداشت بی‌رویه منابع در دهه‌های گذشته هستند. در این میان، کشاورزی پرمصرف، توسعه صنایع بدون توجه به ظرفیت منابع آبی و رشد نامتوازن جمعیت، همگی به تشدید بحران کمک کرده‌اند. هنوز بسیاری از مردم و حتی برخی مسئولان تصور می‌کنند که منابع آب استان مانند گذشته غنی است، اما واقعیت‌های عینی و آمارهای دقیق، تصویری کاملاً متفاوت ارائه می‌دهد؛ تصویری که اگر جدی گرفته نشود، عواقب آن بسیار خطرناک خواهد بود.

این روزها، مدیریت هوشمندانه منابع آب و اصلاح الگوی کشت بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. در میزگرد پیش‌رو، با حضور مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای و رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، ابعاد مختلف این بحران و راهکارهای مقابله با آن به بحث گذاشته شده است. از کاهش شدید ورودی آب به مخازن سدها و کسری فاحش مخازن زیرزمینی گرفته تا اقدامات اصلاحی در الگوی کشت و مدیریت مصرف، همه نشان می‌دهند که عبور از این بحران بدون همکاری فعال مردم، کشاورزان و مسئولان ممکن نیست.

بحران آب در کرمانشاه، صرفاً یک مشکل مقطعی نیست؛ بلکه نتیجه دهه‌ها تصمیم‌گیری‌های نادرست، برداشت بی‌رویه و فقدان فرهنگ مصرف بهینه است. این بحران، امنیت زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی استان را به چالش کشیده و به نوعی، زنگ هشداری است برای همه بخش‌های جامعه؛ از کشاورزان و صنایع گرفته تا خانواده‌های شهری و مسئولان حکومتی. از سوی دیگر، اقدامات فعلی مسئولان، مانند اجرای برنامه سازگاری با کم‌آبی، اصلاح الگوی کشت، کنترل چاه‌های غیرمجاز و تشویق به استفاده بهینه از منابع موجود، نشان می‌دهد که نگرانی‌ها جدی است و تلاش‌ها برای پیشگیری از وخیم‌تر شدن وضعیت ادامه دارد. با این حال، آنچه مشخص است این است که هیچ راهکاری نمی‌تواند بدون مشارکت فعال مردم و کشاورزان، موفق و پایدار باشد. بحران آب، در کنار تهدیدی برای زندگی روزمره، فرصتی برای تغییر نگاه به منابع طبیعی و ارتقای فرهنگ مصرف بهینه است.

در میزگرد پیش‌ِرو، با حضور درویشی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان و کریمی رئیس سازمان جهاد کشاورزی، ابعاد مختلف این بحران مورد بررسی قرار گرفته است. در این گفتگو، علاوه بر تشریح کم و کیف وضعیت منابع آب، راهکارهای عملیاتی و سیاست‌های مدیریتی برای مقابله با کم‌آبی و حفاظت از ذخایر آبی استان، با تاکید بر مشارکت مردم و اصلاح الگوی مصرف در بخش‌های مختلف، ارائه شده است. این میزگرد نه تنها به بازخوانی وضعیت موجود می‌پردازد، بلکه با تحلیل دقیق داده‌ها و ارائه راهکارهای کارشناسی، چشم‌اندازی روشن از اقداماتی که می‌تواند استان کرمانشاه را از بحران آب نجات دهد، پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. ضرورت هم‌افزایی میان دولت، کشاورزان و مردم و اتخاذ تصمیمات راهبردی در این شرایط بحرانی، مهم‌ترین پیام این نشست کارشناسی است که می‌تواند مبنای اقدامات آینده در استان باشد.

‌مهم‌ترین عناوین مطرح‌شده در میزگرد تسنیم

کاهش شدید بارش‌ها و افت حجم آب مخازن سدها

کسری فاحش منابع آب زیرزمینی و خشک‌شدن رودخانه‌ها

تهدید امنیت آب شرب، کشاورزی و صنعت استان

ذهنیت اشتباه مردم و مسئولان درباره بحران آب

هماهنگی شرکت آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی برای مدیریت منابع

نظارت بر مصرف، کاهش پِرت آب و اقدامات اصلاحی

چالش‌های برداشت غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی

اجرای برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی و تعادل‌بخشی منابع آب

سرمایه‌گذاری هوشمندانه و مدیریت بلندمدت منابع آب

جلوگیری از تبدیل زمین‌های دیم به زمین‌های آبی بدون برنامه

این میزگرد، در واقع فرصتی است برای شنیدن واقعیت‌های پشت‌پرده، بررسی ریشه‌های بحران و ارائه راهکارهای عملی و کارشناسی. از اصلاح الگوی مصرف و کاهش برداشت بی‌رویه گرفته تا سرمایه‌گذاری هوشمند در بخش آب و صنایع، همه راهکارهایی هستند که می‌توانند کرمانشاه را از لبه بحران عبور دهند. نکته کلیدی اما این است که تنها با تعامل مستمر میان دولت، مردم و کشاورزان، می‌توان اطمینان حاصل کرد که این استان تاریخی و پرپتانسیل، قادر خواهد بود آب و زندگی مردمش را در برابر چالش‌های پیش‌رو حفظ کند.

برخلاف تصور عامه مردم، استان کرمانشاه این روزها درگیر بحرانی عمیق و نگران‌کننده در زمینه منابع آبی است؛ بحرانی که نه تنها آینده کشاورزی و صنعت این دیار را تهدید می‌کند، بلکه امنیت آب شرب مردم را نیز با چالش‌های جدی مواجه ساخته است. کاهش شدید بارش‌ها، افت بی‌سابقه حجم آب مخازن سدها و کسری فاحش مخازن زیرزمینی، زنگ خطر کم‌آبی را به صدا درآورده است.

به همین دلیل دفتر خبرگزاری تسنیم در استان کرمانشاه در میزگردی با حضور مسئولان مرتبط با موضوع، به بررسی آخرین وضعیت بحران آب در منطقه پرداخت که از نظر خوانندگان تسنیم می‌گذرد.

خبرنگار تسنیم میزگرد را با طرح سؤالات زیر آغاز کرد و از مسئولان ‌حاضر در میزگرد خواست با توجه به وضعیت بحرانی این موضوع به آن پاسخ دهند:

تسنیم: وضعیت منابع آب در کرمانشاه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

با وجود اینکه آمارها حکایت از وضعیت نامناسب منابع آبی استان دارد اما به‌نظر می‌رسد هنوز مردم و حتی مسئولان به این باور نرسیده‌اند که مشکل کم‌آبی در استان کرمانشاه هم وجود دارد، نظر شما درباره این ذهنیت اشتباه چیست؟

گفته می‌شود بخش قابل‌توجهی از آب تولیدی استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، برای مدیریت مصرف در این بخش چه اقداماتی انجام شده است؟

با توجه به وضعیت بحرانی منابع آبی در استان کرمانشاه چه راهکارهایی برای مقابله با این بحران اندیشیده شده است؟

با توجه به وضعیت موجود منابع آبی و اجرای این برنامه‌ها در سال‌های گذشته، فکر می‌کنید این اقدامات تا چه‌حد تأثیرگذار بوده و می‌توان به نتیجه‌بخش بودن آن‌ها در آینده امیدوار بود؟

آیا هنوز مجوزی برای حفر چاه در استان صادر می‌شود؟

برای بهبود وضعیت منابع آبی و جلوگیری از تشدید بحران چه‌راهکار عملی غیر از راهکارهای گذشته پیشنهاد می‌کنید؟

خبرنگار تسنیم میزگرد بحران آب در استان کرمانشاه را با این سئوال؛ “وضعیت منابع آب در کرمانشاه را چطور ارزیابی می‌کنید؟” آغاز کرد که  مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه در پاسخ گفت:

درویشی: استان کرمانشاه با کاهش شدید منابع آبی روبرو است. این موضوع در شاخص‌های کمی، از جمله میزان بارش، تولید آب و مصرف در حوزه‌های مختلف به وضوح قابل مشاهده است.

ظرفیت مخازن سدهای استان کرمانشاه حدود یک میلیارد و 357 میلیون متر مکعب است. اما در حال حاضر، حجم آب موجود در این مخازن به بدترین شرایط خود در دو دهه اخیر رسیده و تنها 700 میلیون متر مکعب است. این بدان معناست که با کسری 650 میلیون متر مکعبی در مخازن سدها روبرو هستیم.

میزان بارش در استان کرمانشاه معادل 354 میلی‌متر بوده که نسبت به سال گذشته 36 درصد کاهش داشته است. این کاهش بارش منجر به کاهش قابل توجه ورودی آب به مخازن سدها شده است، به طوری که تنها 285 میلیون متر مکعب آب وارد سدها شده است.

زنگ خطر آب در کرمانشاه به صدا درآمد

تسنیم: با وجود اینکه آمارها حکایت از وضعیت نامناسب منابع آبی استان دارد اما به نظر می‌رسد هنوز مردم و حتی مسئولان به این باور نرسیده‌اند که مشکل کم‌آبی در استان کرمانشاه هم وجود دارد. نظر شما درباره این ذهنیت اشتباه چیست؟

درویشی: یکی از بزرگترین مشکلات ما این بوده که هرگز نپذیرفته‌ایم منابع آبی‌مان رو به کاهش است. اغلب مصرف‌کنندگان، چه در حوزه کشاورزی، چه صنعت و چه در سایر مشاغل، در چالش و درگیری مداوم با شرکت آب منطقه‌ای (به عنوان تأمین‌کننده آب) هستند. آنها مصرانه می‌خواهند که همان مصارف عادی سال‌های گذشته را، متناسب با برنامه‌ریزی‌های اقتصادی خود، در اختیار داشته باشند. این درخواست در حالی است که حتی 10 درصد مصرف‌کنندگان شهری نیز موظف به رعایت مصرف و صرفه‌جویی حتی یک قطره آب هستند.

باید استانداردهایی برای مصف آب در منطاق مختلف تعیین شود. متأسفانه، منابع آب در استان کرمانشاه آنقدر غنی بوده که ما بی‌محابا به این آبخوان‌های مظلوم و سفره‌های آب زیرزمینی فقیر فشار آورده‌ایم و آنها همچنان در حال پاسخگویی به نیازهای ما هستند. شاید همین خوش‌خیالی تاریخی باعث شده که امروز، با وجود این همه منابع طبیعی، برف و چشمه‌ها، احساس خطر جدی می‌کنیم. این اتفاقی است که افتاده است.

بنده قویاً اعتقاد دارم که وضعیت منابع آب در استان کرمانشاه واقعاً رو به یک شرایط بسیار خطرناکی است. حتی منابع آب شرب نیز تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و بسیاری از شهرهایمان در حال حاضر از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌کنند.

استاندار و معاونین اقتصادی و عمرانی ایشان، حساسیت بالایی نسبت به مسئله آب دارند و بر مدیریت منابع آبی تأکید می‌کنند، در این راستا، پیشنهادهایی برای مدیریت منابع آب زیرزمینی ارائه شده است. نرخ فرونشست زمین در کل کشور، از زیاد تا خیلی زیاد، رو به افزایش است و در کرمانشاه نیز اگرچه هنوز آژیر خطر به صدا درنیامده، اما این روند نگران‌کننده است.

مدیران شرکت آب و فاضلاب در استان، تمام تلاش خود را برای مدیریت منابع آب، کاهش پرت و استانداردسازی شبکه‌ها به کار گرفته‌اند. همچنین، جهاد کشاورزی با فشار بر کشاورزان، در صدد اجرای برنامه سازگاری با کم‌آبی است. قوه قضائیه نیز با اعمال بیشترین فشار، در جهت مدیریت منابع آبی گام برمی‌دارد. این هماهنگی بین مسئولین، نشان‌دهنده جدیت آن‌ها در مواجهه با بحران آب است.

با وجود تلاش‌های مسئولین، مهم‌ترین عامل برای عبور از بحران آب، مشارکت فعال مردم و تبدیل مسئله آب به یک فرهنگ عمومی است. حساسیت بالای مدیران آبفا به بحث پرت آب و تلاش آن‌ها برای به حداقل رساندن آن، نشان‌دهنده جدیت این حوزه است. مدیران آب و کشاورزی نیز با آگاهی و همکاری، در تلاش برای مدیریت این موضوع هستند.

کریمی: متأسفانه، استان کرمانشاه شاید هنوز به اندازه سایر استان‌ها از حساسیت ویژه‌ای در مورد بحران آب برخوردار نباشد. همین موضوع باعث شده که کشاورزان و عموم مردم ما، شاید هنوز به طور کامل ضرورت مدیریت مصرف آب را درک نکرده باشند یا حتی خدای ناکرده، در مصرف آن حیف و میل کنند.

بنایی که با حضور آقای درویشی گذاشته‌ایم و جلساتی که طی چند روز گذشته برگزار کرده‌ایم، در واقع به‌منزله به صدا درآوردن زنگ خطر برای بخش خودمان و ایشان بوده است، چرا که ما به‌خوبی می‌دانیم کمبود و مدیریت نادرست منابع آب، به‌صورت خودکار به‌روی بحث آب شرب هم تأثیرگذار خواهد بود و این مسئله‌ای است که هیچ کس نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد.

تسنیم: گفته می‌شود بخش قابل توجهی از آب تولیدی استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. برای مدیریت مصرف در این بخش چه اقداماتی انجام شده است؟

درویشی: در تحلیل توزیع مصارف آب، مشاهده می‌شود که بیش از 90 درصد آب تولیدی در حوزه کشاورزی به مصرف می‌رسد و مابقی آن بین حوزه‌های صنعت، شرب، شیلات و سایر خدمات توزیع می‌‌شود.

شرایط بحرانی کم‌آبی به حدی جدی شده است که در روزهای اخیر، ارتباطات بسیار خوب و نزدیکی با سازمان جهاد کشاورزی برقرار شده است. هر دو نهاد هم حوزه آب و هم حوزه کشاورزی با هم هم‌عهد شده‌اند که آب را به امانت مدیریت کنند. این همکاری نشان‌دهنده آن است که بحث سازگاری با کم‌آبی به یک اولویت اصلی برای مدیران در سطوح وزارتخانه و استان تبدیل شده است.

حتی حوزه کشاورزی نیز که بیشترین سهم مصرف آب را به خود اختصاص می‌دهد، به طور جدی مشکلات منابع آب را احساس کرده و به صورت فعالانه در تلاش برای کمک به حل مسائل مربوط به کمبود منابع آب است.

کریمی: بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای، دشت‌های کنگاور، ماهیدشت و صحنه در استان کرمانشاه، با تنش آبی جدی‌تری مواجه هستند. این وضعیت به حدی است که می‌توان اذعان داشت مشکل تنش آبی تقریباً کل استان را دربرگرفته است. اگرچه ممکن است در برخی شهرستان‌های غرب استان، به دلیل وجود سامانه‌های گرمسیری، شدت تنش آبی به اندازه سایر مناطق نباشد، اما لزوم مدیریت منابع آبی در تمام نقاط استان یک ضرورت انکارناپذیر است. این شرایط، ضرورت برنامه‌ریزی جامع و اقدامات مدیریتی مؤثر را برای حفظ و بهره‌برداری پایدار از منابع آب در استان بیش از پیش نمایان می‌سازد.

تسنیم: با توجه به وضعیت بحرانی منابع آبی در استان کرمانشاه چه راهکارهایی برای مقابله با این بحران اندیشیده شده است؟

درویشی: حدود 9 سال پیش، برنامه‌ای جامع با عنوان “برنامه سازگاری با کم‌آبی” در سطح کشور طراحی و اجرا شد. هدف اصلی این برنامه، سازگار کردن کشور با منابع آبی موجود بود و در 95 تا 96 درصد استان‌ها، از جمله استان کرمانشاه، به مرحله اجرا درآمد. پیش‌بینی‌ها برای استان کرمانشاه نشان می‌داد که با چالش‌های جدی در آینده مواجه خواهد شد. امروز، وضعیت حاکم بر استان کرمانشاه گویای از دست رفتن پتانسیل‌های زیرزمینی در سطح استاندارد و دینامیکی است که حداکثر می‌توانستیم از آن‌ها بهره‌برداری کنیم. متأسفانه، به ذخایر استراتژیک آب نیز تا حدود زیادی ورود پیدا کرده‌ایم.

در حال حاضر، دشت کرمانشاه با کسری مخزنی حدود 360 میلیون متر مکعب روبروست؛ به این معنا که همین میزان حجم زیر سطح دشت کرمانشاه را هوا پر کرده و ارتباط آب با بالاترین سطح آن قطع شده است. نکته قابل توجه اینجاست که تنها 10 تا 15 درصد این مقدار کسری، مربوط به مصرف آب شرب شهر کرمانشاه است.

برنامه سازگاری با کم‌آبی به ما این مفهوم را القا می‌کند که برای مدیریت منابع آب، باید با منابع موجود سازگار شویم. بر اساس این برنامه، مقرر شده است که تا پایان برنامه هفتم، مصارف آبی کشور به میزان 259 میلیون متر مکعب استانداردسازی شود. این برنامه دارای پیوست‌های مختلفی است که شامل پیوست‌های اجتماعی، فرهنگی، صنعتی، کشاورزی و شیلات می‌شود و نشان‌دهنده ابعاد گسترده و چندوجهی آن در مدیریت منابع آبی است.

کریمی: امسال، الگوی کشت استان ما شاهد تحولات قابل‌توجهی نسبت به سال‌های گذشته بوده است. برخلاف روال معمول که هر ساله الگوی کشت صرفاً به عنوان یک برنامه اجرایی از سوی وزارتخانه به سازمان‌های کشاورزی ابلاغ می‌شد، رویکرد امسال بر پایه مشارکت و بهره‌گیری از خرد جمعی استوار بود.

برای دستیابی به این هدف، از تمامی ظرفیت‌های علمی و تجربی بهره بردیم. دانشگاهیان و اساتید صاحب‌نظر در حوزه کشاورزی، و حتی روستاییانی که دارای تجربیات ارزشمند و حرفی برای گفتن در این بخش بودند، دعوت به عمل آمد. در پی برگزاری سه تا چهار جلسه فشرده و کاملاً کارشناسی و کاربردی، با حضور کارشناسان آب منطقه‌ای، جمع‌بندی‌های نهایی صورت گرفت.

نتیجه این هم‌اندیشی‌ها، اصلاح الگوی کشت با اعمال حدود 70 درصد تغییرات بود. این تغییرات، با توجه به پتانسیل‌ها و بضاعت‌های خاص استان، بر مبنای الگوی ابلاغی از وزارتخانه صورت گرفت. به عنوان نمونه‌ای بارز از این اصلاحات، می‌توان به کاهش 50 درصدی سطح زیر کشت ذرت اشاره کرد.

ذرت همواره به عنوان محصولی با نیاز آبی بالا شناخته می‌شود و ما همواره بابت کشت آن مورد بازخواست قرار می‌گرفتیم؛ اما با این تصمیم، گام مهمی در جهت مدیریت منابع آبی برداشته شد. همچنین، تولید هندوانه نیز تقریباً به طور کامل از الگوی کشت استان حذف شد. نظارت بر زمین‌هایی که کشاورزان به صورت اجاره‌ای در قالب زمین آبی کشت می‌کنند، نیز از دیگر نکات مورد توجه در این رویکرد جدید است.

تسنیم: با توجه به وضعیت موجود منابع آبی و اجرای این برنامه‌ها در سال‌های گذشته، فکر می‌کنید این اقدامات تا چه حد تأثیرگذار بوده و می‌توان به نتیجه بخش بودن آن‌ها در آینده امیدوار بود؟

درویشی: استان کرمانشاه، در شرایط نرمال و پربارش، دارای پتانسیل تولید آبی بالغ بر 8 میلیارد متر مکعب است که بخشی از آن شامل آب‌های سطحی و بخشی دیگر مربوط به منابع آب زیرزمینی می‌شود. اما متأسفانه، این پتانسیل در سال‌های اخیر به شدت تحلیل رفته و در حال حاضر بخش قابل توجهی از آن از دست رفته است.

یکی از نشانه‌های بارز این بحران، خشک شدن اغلب رودخانه‌های استان است. این پدیده عمدتاً ناشی از کاهش شدید بارندگی‌ها و همچنین اصرار بر ادامه مصارف آبی با ظرفیت‌های گذشته است که هیچ تناسبی با منابع موجود ندارد. این عدم تعادل، وضعیت را به مراتب وخیم‌تر کرده است.

ارقام و آمار اخیر، ابعاد فاجعه را بیشتر نمایان می‌سازد: امسال، استان حدود 2 میلیارد و 100 میلیون متر مکعب آب از منابع مختلف مصرف کرده است. در مقابل این مصرف بالا، حجم آب ورودی به کل مخازن سدهای استان تنها 285 میلیون متر مکعب بوده است. این اختلاف فاحش بین ورودی و مصرف، نشان‌دهنده یک بحران عمیق و جدی است.

علاوه بر این، در دشت شهر کرمانشاه به تنهایی، طی چند سال گذشته، با کسری مخزن 360 میلیون متر مکعبی مواجه هستیم. این وضعیت در سطح استان نیز گسترده‌تر است، به طوری که مجموع کسری مخزن استان به حدود یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب می‌رسد. این ارقام نشان می‌دهد که بحران فعلی، یک اتفاق یک روزه یا دو روزه نیست، بلکه نتیجه سال‌ها عدم مدیریت صحیح و تغییرات اقلیمی است که نیازمند توجه و اقدامات فوری و اساسی است.

کریمی: اگر الگوی کشت اصلاح‌شده امسال را با الگوی کشت پنج یا چهار سال پیش، که آغاز بحث و برنامه‌ریزی الگوی کشت بود، مقایسه کنیم، تفاوت‌ها آنچنان چشمگیرند که اصلاً قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. واقعیت این است که بخش کشاورزی، با توجه به پتانسیل‌های موجود و کاهش مستمر منابع آبی، نیاز مبرمی به تطبیق و حرکت به سوی شیوه‌های پایدارتر دارد.

همانطور که قبلاً هم اشاره شد، تفاوت اصلی رویکرد امسال نسبت به سال‌های قبل در ورود کاملاً علمی به این موضوع است. البته، قصد ندارم بگویم همکاران ما در سال‌های گذشته علمی عمل نکرده‌اند؛ اما امسال، با حضور فعال دانشگاهیان، اساتید دانشگاه، کارشناسان آب منطقه‌ای و حتی کشاورزان صاحب‌نظر، یک خرد جمعی بی‌نظیر شکل گرفت. نکته حائز اهمیت این است که کشاورزانی که در جلسات حضور داشتند، افرادی کم‌سواد یا بی‌سواد نبودند. در حال حاضر، شاید بیش از 50 درصد کشاورزان ما دارای تحصیلات دانشگاهی و عالی هستند و نظرات سازنده آنها در تدوین و اصلاح برنامه، کمک شایانی به ما کرد.

با توجه به وضعیت بحرانی آبی و تنش‌های موجود، این اعتقاد وجود دارد که الگوی کشتی که امسال طراحی و اجرا شده است، کاملاً متناسب با وضعیت آبی استان است و می‌تواند راهگشای مشکلات فعلی باشد.

تسنیم: آیا هنوز مجوزی برای حفر چاه در استان صادر می‌شود؟

درویشی: سیاست‌گذاری ملی در حوزه آب، سال‌هاست که بر محدود کردن استفاده از منابع آب زیرزمینی تمرکز دارد. وزارت نیرو، توسعه کشاورزی از منابع آب زیرزمینی را ممنوع کرده و در مناطقی با محدودیت منابع آبی، صدور مجوز حفر چاه برای کشاورزی مجاز نیست.

با این حال، در استان کرمانشاه، وجود چاه‌های غیرمجاز و اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی، به هدررفت این منابع دامن می‌زند. این مسائل، در کنار سیاست‌های کلان، چالش‌های جدی را در مدیریت منابع آب ایجاد کرده است.

در حالی که اتفاقات گذشته قابل جبران نیستند، اما تمرکز بر مدیریت آینده‌نگرانه منابع آب، امری ضروری است. این مدیریت باید شامل سرمایه‌گذاری در بخش‌های مرتبط با آب و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از هدررفت منابع باشد.

مدیریت منابع آب در کرمانشاه

تسنیم: برای بهبود وضعیت منابع آبی و جلوگیری از تشدید بحران چه راهکار عملی غیر از راهکارهای گذشته پیشنهاد می‌کنید؟

درویشی: برنامه سازگاری با کم‌آبی، تمام حوزه‌ها را مکلف به اجرای طرح تعادل‌بخشی منابع آب کرده است. در این راستا، با انسداد چاه‌های غیرمجاز، اجرای برنامه‌های اصلاح و تعدیل، و نصب کنتور، مصرف آب تا حدودی کنترل شده است. به طور مثال، 217 میلیون متر مکعب از مصارف آب از طریق این اقدامات کنترل شده است.

با این حال، مسئله سرمایه‌گذاری در بخش آب و صنایع، همچنان یک چالش اساسی است. تعطیلی اشتغال و کشاورزی به دلیل کمبود آب، قابل قبول نیست. اولویت تامین غذا برای تمام حاکمیت‌ها، نیازمند رویکردی متفاوت در مدیریت منابع آبی است.

پیشنهاد می‌شود که با توجه به ظرفیت‌های ایجاد شده در مخازن سدها، سیاست سرمایه‌گذاری در بخش آب به سمتی هدایت شود که از این ظرفیت‌ها استفاده شود. صنایع باید از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی دست بردارند. در حال حاضر، 70 میلیون متر مکعب آب صنعتی در مخازن سدها ذخیره شده است.

با توجه به اینکه دشت‌های استان کرمانشاه دیگر توانایی پاسخگویی به نیازهای آب زیرزمینی را ندارند، پیشنهاد می‌شود صنایع در جوار سدها، به ویژه در جنوب غرب استان، توسعه یابند. در این مناطق، علاوه بر تامین آب، زمین نیز برای سرمایه‌گذاری فراهم خواهد شد.

کریمی: مدیریت بهینه منابع آب، نیازمند همکاری سه‌جانبه میان بخش دولتی، مردم و کشاورزان است. دولت با اجرای اقدامات لازم در حوزه کاری خود، مانند اصلاح الگوی مصرف و اجرای سیستم‌های نوین آبیاری، نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند.

مردم و کشاورزان نیز با اصلاح الگوی مصرف و مشارکت در برنامه‌های ترویجی و فرهنگی، می‌توانند به صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف آب کمک کنند. این همکاری، به ویژه در مناطقی که زمین‌های آبی به زمین‌های دیم تبدیل شده‌اند، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند.

با وجود اجرای برنامه‌های دولتی، نظارت مردمی و مشارکت فعال کشاورزان، کلید موفقیت در این زمینه است. باید برنامه‌هایی برای جلوگیری از تبدیل زمین‌های دیم به زمین‌های آبی تدوین شود و در این راستا، از خود کشاورزان نیز باید یاری گرفته شود.

انتهای پیام/