وقتی یک حرف بار دیگر تنش بین تهران و بیروت را برجسته کرد

به گزارش همشهری آنلاین، صابر گل‌عنبری-روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل بین‌الملل: در روزهای گذشته، برخی چهره‌های لبنانی از وزیر خارجه آن گرفته تا ولید جنبلاط و سمیر جعجع به سخنان اخیر علی‌ اکبر ولایتی، مشاور مقام رهبری در امور بین‌الملل واکنش تند نشان دادند. ولایتی گفته بود ایران به حمایت خود از حزب‌الله ادامه خواهد داد و با خلع سلاح آن مخالف است. او تأکید کرده بود که وجود حزب‌الله برای لبنان از «آب و نان» هم ضروری‌تر است.

این اتفاق زمانی رخ داد که وزرای خارجه دو کشور در میانه اتهامات به ایران مبنی بر دخالت در امور لبنان در حال تبادل مجازی پیام بودند. پس از آنکه یوسف رجی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی از عراقچی دعوت کرده بود که در کشور ثالثی درباره «همه مشکلات» فیمابین دو کشور مذاکره کنند، وزیر خارجه ایران ضمن استقبال از گفتگو نوشت که ایران در امور داخلی لبنان دخالت نمی‌کند؛ اما در عین حال گفت که برای گفتگو نیازی به کشور واسطه نیست و خواستار انجام آن در بیروت یا تهران شد. اما وزیر خارجه لبنان چند روز بعد خطاب به عراقچی نوشت: «می‌خواستم حرف شما درباره عدم دخالت ایران در لبنان را باور کنم، تا اینکه…» سپس به سخنان ولایتی اشاره می‌کند و می‌گوید که مهم‌تر از آب و نان، حفظ حاکمیت و استقلال لبنان است.

این واکنش‌های تند که بیشتر از سوی مخالفان حزب‌الله و متولیان کنونی قدرت در لبنان است، نشان می‌دهد روابط ایران و لبنان وارد مرحله‌ای حساس‌تر از هر زمانی شده است. معمولا برخی در ایران در نقد مواضع دولت لبنان، دخالت‌های آمریکا را علم می‌کنند و می‌گویند بیروت اول باید جلوی واشنگتن را بگیرد. بله! سیاست آمریکا به ویژه در یک سال اخیر در لبنان از «دخالت» فراتر رفته و به «تحمیل خواسته‌ها» رسیده است. اما این رفتار آمریکا نمی‌تواند توجیهی برای ایراد سخنانی باشد که حکومت لبنان درست یا غلط نسبت به آن در این شرایط شدیدا حساس است و همچنین مستمسکی به دست مخالفان حفظ همین سطح از روابط سرد در شرایط کنونی می‌دهد؛ البته اگر اراده حاکمیت همچنان بر وفق مواضع اعلامی وزارت خارجه حفظ همین سطح روابط با دولت لبنان هم باشد. در غیر این صورت سخن گفتن در این باره سالبه به انتفاء موضوع است.

در همین حال هم، درگیری لفظی و تنش با لبنان و جدی‌تر شدن قضیه ممکن است واکنش دیگر کشورهای عربی منطقه را نیز در بر داشته باشد. ایران باید بپذیرد که دولت فعلی لبنان شبیه دولت قبلی نیست که حزب‌الله تشکیل داده بود. دولت کنونی به رقبای تهران و متحدان عرب آمریکا در منطقه نزدیک و مخالف هر نوع نقش یا نفوذ ایران است. علاوه بر این، اگر ناز آمریکا بیشتر خریدار دارد و این دخالت‌های آشکار آن معطوف به هژمونی نظامی و قدرت اقتصادی واشنگتن است و به این علت خواسته یا ناخواسته نادیده انگاشته می‌شود. غیر از آن نیز هم اکنون حتی قدرت‌هایی مثل روسیه و چین در قبال دولت ترامپ بسیار با احتیاط رفتار می‌کنند؛ چه برسد به کشوری کوچک مانند لبنان که هم دولتش به آمریکا نزدیک است و هم با حزب‌الله و سیاست‌های ایران زاویه دارد. از طرف دیگر، به ‌دلیل تحولات دو سال اخیر مناسبات قدرت در داخل لبنان و حتی در منطقه دستخوش تغییر شده و حزب الله دست‌کم از نظر رقبای‌اش، فاقد اقتدار گذشته است.

همین موضوع باعث شده است که دولت لبنان و نیروهای سیاسی همسو با آن، اکنون تصمیم به خلع سلاح حزب‌الله بگیرند. اما این ‌که این هدف عملی می‌شود یا نه، مسئله دیگری است. این وضعیت در سایه حساسیت دیرینه دولت‌های عربی نسبت به ایران، دقت و وسواسی بیشتر از قبل را در موضع‌گیری و سخن گفتن درباره لبنان و غیره ایجاب می‌کند؛ به ویژه این که در شرایط کنونی، با صرف ایراد خطابه نمی‌توان مانع خلع سلاح حزب الله شد و آنچه در این زمینه تعیین کننده است میزان تاب‌آوری و مقاومت خود حزب است. در همین حال نیز در حال حاضر بسیاری از کشورهای منطقه در روابط خود با ایران زیر فشار دولت ترامپ قرار دارند و اقتضای حفظ همین روابط نیم بند هم چه بسا نوعی محافظه‌کاری و دقت نظر بیشتر در اعلام موضع و اظهارنظر باشد.