احیای عظمت فکری و علمی ایران از چه راهی می گذرد؟

 به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از صفحه اندیشه روزنامه ایران مراسم بزرگداشت دکتر مهدی گلشنی در شهر اصفهان برگزار شد. گلشنی از شناخته‌شده‌ترین نظریه‌پردازان فلسفه علم در ایران است. در کارنامه علمی او علاوه بر کتاب‌ها و مقالات علمی پرشمار، مدیریت گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف و ریاست پژوهشگاه علوم ‌انسانی و مطالعات فرهنگی نیز به چشم می‌خورد. گلشنی از بنیانگذاران رویکرد علمی شناخته می‌شود که در آن ارتباط علم با دین، اخلاق و جهان‌بینی توحیدی برجسته است و علم را جزئی از ساخت توحیدی هویت انسانی و تمدنی می‌داند. او در این مراسم گفت: «اگر علم در ایران به ریشه‌های فلسفی، الهی و تاریخی خود متصل نشود، جامعه قادر به بازسازی هویت علمی و فرهنگی خویش نخواهد بود.»

 دکتر گلشنی در سخنان خود با نگاهی آسیب‌شناسانه به وضعیت فرهنگی جامعه ایران گفت: «فرهنگ امروز ایران، فرهنگی بی‌تعریف و میان‌گیر است؛ فرهنگی که نه از الگوی اسلامی و بومی خود تبعیت کرده و نه از جنبه‌های خوب فرهنگ غربی الگو گرفته است.» به باور او، ریشه این ناهماهنگی در آن است که نظام دانشگاهی و علمی کشور از پشتوانه فلسفی و جهان‌بینی اصیل خود فاصله گرفته است: «تا زمانی که تفکر دینی و فلسفی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی احیا نشود، هویت فکری و فرهنگی کشور ترمیم نخواهد شد.»

گلشنی بخش دیگری از سخنان خود را به تبیین تجربه غرب در جدایی علم از دین اختصاص داد. به گفته او، تا قرن نوزدهم حتی چهره‌هایی چون گالیله و نیوتن، علم را راهی برای نزدیک‌تر شدن به خدا می‌دانستند. اما با ظهور پوزیتیویسم و رویکرد تجربه‌گرایی افراطی، علم از فلسفه جدا و جهان به ابزاری برای سنجش‌پذیری حسی تقلیل یافت. اما غرب در نیمه دوم قرن بیستم دریافت که علم قادر نیست به پرسش‌های بنیادین بشر پاسخ دهد و مفاهیمی نظیر عدالت، حقیقت، خیر و معنا با آزمایشگاه قابل سنجش نیستند؛ به همین دلیل بسیاری از متفکران غربی بار دیگر به ضرورت دین و فلسفه اذعان کردند.

با وجود این، گلشنی معتقد است این تحول فکری بزرگ در ایران بازتاب نیافته است و جامعه علمی کشور همچنان در فضای میان‌گیر، بی‌تعریف و بدون نقش‌آفرینی تمدنی قرار دارد. به گفته او، اگر ایران بخواهد مسیر متفاوت و تمدنی را طی کند، باید علم را دوباره در چهارچوب ریشه‌های الهی و فلسفی خویش بازتعریف کند.

۲۱۶۲۱۶