آیت الله جوادی آملی: انسان تنها با «گریه» و «ناله صادقانه» می‌تواند بر دشمن درونی پیروز شود

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، حضرت آیت الله جوادی آملی در جلسه هفتگی درس اخلاق خود که در مسجد اعظم قم و با حضور جمعی از اقشار مختلف مردم برگزار شد، در ادامه شرح نهج‌ البلاغه و در تفسیر کلمات قصار امیرالمؤمنین‌ (علیه السلام) (۱۸۶ تا ۱۸۹) به تبیین آموزه‌های توحیدی، معادی و تربیتی این کلمات نورانی پرداختند.

ایشان بیان داشتند: سخنان کوتاه امیرالمؤمنین‌ (ع) گاهی مستقل بیان شده و گاهی هم به عنوان نامه و خطبه آمده است، این کلمات کوتاه و تک نگاره ها هم، یا ناظر به تفسیر آیات قرآن است یا در امتداد بیانات نورانی پیامبر اکرم‌ (ص) قرار دارد و هر یک، دریچه‌ای تازه از حکمت الهی می‌گشاید.

بنابر روایت شفقنا، ایشان با اشاره به اینکه خداوند آیات خود را هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع به انسان نشان می‌دهد، آیه شریفه ﴿سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّیٰ یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ﴾ را یادآور شدند و تأکید کردند: آیات الهی در همه مراتب هستی، انسان را به حقیقت رهنمون می سازد.

ایشان در توضیح رابطه خواب و مرگ، با استناد به آیه ﴿اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا﴾ بیان داشتند: خواب، مرتبه‌ای از «مرگ موقت» است و انسان هر شب حقیقت مرگ را به‌گونه‌ای شهود می‌کند؛ از این‌رو معاد و بازگشت به‌سوی خدا امری دور از فهم انسانی نیست.

ایشان با اشاره به مفهوم «پشیمانی» در قیامت، آیه ﴿وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَیٰ یَدَیْهِ﴾ را تبیین کردند و گفتند: همان‌گونه که انسانِ پشیمان در دنیا انگشت خود را به دندان می‌گزد، ظالمِ آغازگرِ ستم نیز در قیامت هر دو دست خود را از شدت حسرت خواهد گزید؛ و این همان حقیقتی است که امیرالمؤمنین‌ (ع) در کلام قصار ۱۸۶ به آن اشاره فرمودند: «لِلظَّالِمِ الْبَادِئِ غَدًا بِکَفِّهِ عَضَّةٌ» [آغاز کننده ظلم و ستم، در قیامت انگشت به دندان می گزد].

ایشان در ادامه به کلمه قصار ۱۸۷ «الرَّحِیلُ وَشِیکٌ» [کوچ کردن از دنیا نزدیک است]، اشاره کرده و بیان داشتند: رحلت انسان از دنیا نابودی نیست، بلکه انتقال از نشئه‌ای به نشئه دیگر است؛ چنان‌که در برزخ بیداری ضعیف‌تر و در قیامت بیداری محض خواهد بود.

ایشان تأکید کردند: آیات مرتبط با «یوم» و «یومئذ» در قرآن کریم، جز موارد معدود، همگی درباره قیامت است.

حضرت آیت الله جوادی آملی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه هر کس در برابر حق بایستد به هلاکت دچار می‌شود، اظهار داشتند: امیرالمومنین در کلام دیگری می فرماید «مَنْ أَبْدَی صَفْحَتَهُ لِلْحَقِّ، هَلَکَ» [هر که در برابر حق بایستد هلاک شود]؛ زیرا حق، شکست‌بردار نیست و هر مخالفتی با آن جز حسرت و سقوط به دنبال ندارد، هر کس در برابر دین، در برابر حق، چهره نشان دهد به هلاکت گرفتار می شود.

ایشان سپس به نقش صبر و دعا در رسیدن به مقصد الهی اشاره و تأکید کردند: طبق فرموده امیرالمؤمنین‌ (ع) در کلمه ۱۸۹ نهج البلاغه « مَنْ لَمْ یُنْجِهِ الصَّبْرُ، أَهْلَکَهُ الْجَزَعُ» اگر صبر انسان را نجات ندهد، جزع و بی‌تابی هرگز مشکلش را حل نمی‌کند. هم صبر لازم است و هم تضرع و گریه که در روایات از آن با عنوان «سِلاحه الْبُکاء» یاد شده، و این گریه و ناله از سر اخلاص از ابزارهای حقیقی انسان در مبارزه با دشمن درونی و بیرونی هستند.

ایشان با اشاره به اینکه انسان برای رسیدن به مقصد الهی دو ابزار اساسی در اختیار دارد، افزودند: راه تحقق وظیفه دو چیز است: صبر و دعا. این‌گونه نیست که اگر کسی صبر پیشه کرد، از مقصد بازبماند یا مسیر را اشتباه رفته باشد؛ خیر، صبر خود یکی از راه‌های قطعی رسیدن است؛ هر امری زمان و اقتضای خود را دارد و تحقق آن به اندازه و تقدیری است که خداوند برایش قرار داده است. انسان همواره مصلحت واقعی خود را نمی‌شناسد؛ گاهی مصلحت او در آن است که حادثه‌ای زودتر به او نرسد و با تأخیر به او برسد؛ صبر راهی است که انسان را قطعاً به مقصد می‌رساند. اگر صبر ما را به مقصد نمی‌رساند، هرگز چنین فرمانی صادر نمی‌شد.

ایشان اظهار داشتند: گریه از سر اخلاص و تضرع، قلب انسان را رقیق می‌کند و به او قدرت مقابله با دشمنان درونی می‌بخشد؛ ما در نبرد با شیطان، نفس امّاره سلاحی جز بکاء و تضرّع نداریم؛ زیرا او از هر جهت مجهز است، اما انسان تنها با سلاح گریه و ناله صادقانه می‌تواند بر دشمن درونی پیروز شود «گر شود دشمن درونی نیست / باکی از دشمن برونی نیست»

ایشان در بخش پایانی جلسه، با اشاره به دعای امام سجاد (ع) و دیگر ادعیه نورانی اهل‌بیت‌ (ع) بیان داشتند: عزت حقیقی تنها نزد خداوند است و هر کس خود را در پیشگاه الهی «هیچ» ببیند، خداوند همه چیز را به او عطا خواهد کرد؛ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعًا﴾.