چرا برخی خودروها از ترمزهای سرامیکی استفاده می‌کنند؟

به گزارش خبرگزاری ایده روز آنلاین، به نقل از خودروبانک، در دهه اخیر، صنعت خودروسازی جهان به‌ویژه در سگمنت خودروهای سوپراسپرت و لوکس، شاهد یک دگردیسی عمیق در مهندسی سیستم‌های ایمنی بوده است. ترمزهای کربن‌سرامیک (Carbon-Ceramic Brakes) که زمانی تنها یک تکنولوژی فضایی و محدود به خودروهای فرمول یک و مسابقات لمانز محسوب می‌شدند، اکنون به لیست آپشن‌های استاندارد یا سفارشی خودروهای جاده‌ای راه یافته‌اند.  

مهندسی مواد و فرآیند تولید؛ کیمیای قرن بیست و یکم

برای درک تفاوت بنیادین میان یک دیسک ترمز معمولی و همتای سرامیکی آن، باید به قلب ساختار مولکولی آن‌ها نگریست. ترمزهای سرامیکی برخلاف تصور عموم که آن‌ها را شکننده می‌پندارند، محصولی از ترکیب بسیار پیشرفته فیبر کربن تقویت‌شده و مواد سرامیکی خاص، عمدتاً سیلیکون‌کربید (Silicon Carbide)، هستند. فرآیند تولید این دیسک‌ها یکی از پیچیده‌ترین پروسه‌ها در صنعت قطعه‌سازی است؛ مواد اولیه باید تحت فشار بسیار بالا و در کوره‌هایی با حرارت کنترل‌شده، مراحل پخت و کریستالیزاسیون را طی کنند.

استحکام در برابر تنش‌های حرارتی

خروجی این فرآیند طولانی و پرهزینه، ساختاری است که از نظر سختی با الماس رقابت می‌کند و در عین حال وزنی بسیار کمتر از فولاد دارد. هدف نهایی مهندسان از این ترکیب، خلق ماده‌ای بوده که بتواند در برابر شوک‌های حرارتی شدید مقاومت کند. در حالی که فلزات در اثر انبساط و انقباض ناشی از گرما دچار تغییر فرم یا ترک‌های ریز می‌شوند، کامپوزیت کربن-سرامیک پایداری ساختاری خود را در سخت‌ترین شرایط حفظ می‌کند. شرکت‌های پیشرو در این حوزه نظیر Brembo و SGL Carbon، با سرمایه‌گذاری‌های کلان روی این خطوط تولید، توانسته‌اند ظرفیت پاسخگویی به تقاضای برندهایی چون فراری، لامبورگینی و پورشه را فراهم کنند.

تحلیل دینامیک رانندگی؛ نبرد با قوانین فیزیک

مزایای ترمزهای سرامیکی تنها به مواد سازنده محدود نمی‌شود، بلکه تأثیر مستقیم و شگرفی بر دینامیک حرکت خودرو دارند. در خودروهای پرفورمنس بالا (High-Performance)، مبارزه با دو دشمن اصلی یعنی «حرارت» و «وزن اضافی» اولویت طراحان است و ترمزهای سرامیکی دقیقاً برای پیروزی در این دو جبهه طراحی شده‌اند.

پدیده «افت عملکرد» و مدیریت حرارت

شاید مهم‌ترین ویژگی فنی این ترمزها، مقاومت حرارتی آن‌ها باشد. در رانندگی‌های تهاجمی یا حرکت در پیست، دمای دیسک‌های ترمز به سرعت بالا می‌رود. در ترمزهای فولادی سنتی، افزایش دما منجر به پدیده‌ای خطرناک به نام «Brake Fade» یا افت توان ترمزگیری می‌شود؛ جایی که ضریب اصطکاک لنت و دیسک کاهش یافته و پدال ترمز اصطلاحاً زیر پای راننده خالی می‌کند. اما دیسک‌های کربن‌سرامیک قادرند دماهای فراتر از ۱۰۰۰ درجه سلسیوس را تحمل کنند بدون آنکه کوچکترین افتی در قدرت بازدارندگی آن‌ها ایجاد شود. این ویژگی به راننده اطمینان می‌دهد که حتی پس از ده‌ها بار ترمزگیری سنگین در انتهای مسیر مستقیم پیست، قدرت توقف خودرو همانند لحظه اول باقی می‌ماند.

کاهش جرم معلق و تأثیر بر هندلینگ

مزیت دوم که اغلب توسط رانندگان حرفه‌ای بیشتر ستایش می‌شود، کاهش وزن چشمگیر است. دیسک‌های سرامیکی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد سبک‌تر از نمونه‌های فولادی هستند. این کاهش وزن در بخشی از خودرو اتفاق می‌افتد که مهندسان به آن «جرم معلق» (Unsprung Weight) می‌گویند؛ یعنی وزنی که توسط سیستم تعلیق پشتیبانی نمی‌شود (شامل چرخ‌ها، تایرها و ترمزها). کاهش جرم معلق باعث می‌شود سیستم تعلیق سریع‌تر و دقیق‌تر به ناهمواری‌های جاده واکنش نشان دهد که نتیجه آن بهبود فرمان‌پذیری، چسبندگی بهتر تایر به سطح جاده و شتاب‌گیری سریع‌تر است. در سوپرکارها که برای کاهش هر گرم وزن تلاش می‌شود، این اختلاف وزن یک برتری استراتژیک محسوب می‌شود.

معادلات اقتصادی و محدودیت‌های میدانی

با تمام این تفاسیر، چرا تمام خودروها به این تکنولوژی مجهز نمی‌شوند؟ پاسخ در محدودیت‌های اقتصادی و برخی ویژگی‌های خاص عملکردی نهفته است. تکنولوژی کربن‌سرامیک همچنان گران‌قیمت باقی مانده و استفاده از آن در خودروهای شهری و اقتصادی توجیه منطقی ندارد.

چالش‌های هزینه و کاربری روزمره

هزینه تولید و قیمت نهایی یک ست ترمز سرامیکی می‌تواند چندین برابر سیستم‌های فولادی باشد. علاوه بر این، یک نکته فنی ظریف وجود دارد: این ترمزها برای عملکرد بهینه نیاز به گرم شدن دارند. در دماهای بسیار پایین یا شروع حرکت در هوای سرد، ممکن است قدرت ترمزگیری اولیه (Initial Bite) کمی ضعیف‌تر از حد انتظار باشد تا زمانی که دیسک‌ها به دمای کاری برسند. این ویژگی برای رانندگی در ترافیک شهری با سرعت‌های پایین، چندان ایده‌آل نیست. البته عمر طولانی این قطعات که گاهی به بیش از ۱۶۰ هزار کیلومتر (۱۰۰ هزار مایل) می‌رسد و مقاومت کامل در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی، تا حدودی هزینه‌های اولیه را در درازمدت برای مالکان خودروهای لوکس جبران می‌کند. همچنین عدم تولید گرد لنت سیاه، یکی از دلایل محبوبیت آن‌ها نزد مالکان خودروهای گران‌قیمت است که به تمیزی رینگ‌های خود اهمیت می‌دهند.

جدول مقایسه فنی: فولاد در برابر سرامیک

در ادامه، مقایسه دقیقی از ویژگی‌های فنی و اقتصادی این دو تکنولوژی ارائه شده است که تفاوت‌های بنیادین آن‌ها را نشان می‌دهد.

۳۲۲