دیتاسنترها در فضا | وقتی زمین برای هوش مصنوعی کافی نیست

غزال زیاری: پیشرفت‌های هوش مصنوعی در سال‌های اخیر باعث شده تا تقاضا برای مراکز داده‌ها به طرز چشمگیری افزایش پیدا کند. با در نظر داشتن این نکته که این مراکز، انبارهای پر از رایانه‌هایی هستند که به پردازش و ذخیره داده‌ها می‌پردازند، طبیعتاً برای ایجاد چنین فضاهایی به زمین‌های بزرگ و مقادیر زیادی انرژی نیاز خواهد بود و در نهایت هم همین مراکز داده‌ها، مقادیر زیادی گاز دی‌اکسید کربن (CO₂) تولید می‌کنند.

گلدمن ساکس در این رابطه پیش‌بینی کرده که تا سال ۲۰۳۰ میلادی میزان تقاضا برای انرژی مراکز داده حدود ۱۶۵ درصد افزایش خواهد یافت.

برخی از این مراکز از انرژی‌های تجدید پذیر استفاده می‌کنند و برخی دیگر در کنار منابع انرژی خورشیدی یا بادی ساخته می‌شوند؛ اما به‌هرحال همه این منابع، نیازمند زمین هستند. همین امر باعث شده تا بعضی از شرکت‌ها به دنبال راهکارهای بلندمدت باشند و به فکر انتقال مراکز داده به مدار زمین بیفتند.

ازجمله مزایای این کار این است که فضا دیگر محدودیت‌های زمین را ندارد و درعین‌حال بدون ابر، شب یا تغییرات فصلی، دسترسی مداوم به انرژی خورشیدی برقرار خواهد بود.

در اروپا، پروژه‌ای به نام ASCEND  به بررسی امکان ساخت مراکز داده فضایی برای کاهش انتشار کربن اختصاص داده‌شده و شرکت فرانسوی Thales Alenia Space با حمایت مالی کمیسیون اروپا که رهبری مطالعه را بر عهده دارد، اعلام کرده که بهره‌گیری از انرژی خورشیدی مداوم در فضا، راه‌حلی دوستدار محیط‌زیست و مستقل برای پردازش داده‌ها خواهد بود.

درهرصورت این ایده به پیشرفت‌های فناورانه در چندین حوزه وابسته است. گرچه فعلاً موشک‌ها فقط مسئول بخش کوچکی از کل انتشار کربن صنعت هوانوردی هستند ولی باید در نظر داشت که آلودگی در ارتفاعات بالا ماندگارتر است.

برای آنکه بتوان گفت که مراکز داده فضایی قرار است تا به کاهش انتشار کربن کمک کند، باید موشک‌هایی با ۱۰ برابر آلودگی کمتر از موشک‌های فعلی تولید شود که توسعه چنین موشک‌هایی در شرایط فعلی ممکن نیست.

گام‌های اولیه برای اعزام داده‌ها

در حال حاضر، استارت‌آپ Madari Space  از ابوظبی برای آزمایش اجزای کوچک محاسباتی در مدار با شرکت Thales Alenia Space به همکاری می‌پردازد. شریف الرمیثی، مدیرعامل این استارت‌آپ که خلبان شرکت الاتحاد هم هست اعتقاد دارد که مراکز داده فضایی به مشتریانی مثل ماهواره‌های سنجش زمین کمک خواهند کرد تا با تحلیل سریع‌تر داده‌های خود، تصمیمات به‌موقع بگیرند. اولین مأموریت مداری آن‌ها در سال ۲۰۲۶ میلادی انجام خواهد شد و قرار است تا محموله‌ای به‌اندازه یک توستر شامل اجزای ذخیره‌سازی و پردازش داده را به مدار بفرستند.

از سوی دیگر چین، در ماه می سال گذشته، ۱۲ ماهواره را به‌عنوان بخشی از پروژه ایجاد شبکه‌ای شامل ۲۸۰۰ ماهواره پردازش داده به فضا پرتاب کرد.

در ماه مارس بود که شرکت Lonestar Data Holdings  از فلوریدا اعلام کرد که یک مرکز داده کوچک را با موفقیت روی سطح ماه آزمایش کرده است. این شرکت برای ساخت و پشتیبانی شش ماهواره ذخیره‌سازی داده، قراردادی ۱۲۰ میلیون دلاری را امضا کرده که اولین ماهواره در سال ۲۰۲۷ پرتاب خواهد شد. هر ماهواره ۱۵ پتابایت ظرفیت خواهد داشت و در نقطهٔ لاگرانژ میان زمین و ماه به فعالیت خواهد پرداخت.

استارت‌آپ آمریکایی Starcloud هم قصد دارد تا ماهواره‌ای با پردازنده گرافیکی Nvidia H۱۰۰ که قوی‌ترین توان محاسباتی فضایی تا به امروز است را به مدار بفرستد. فیلیپ جانستون مدیرعامل این شرکت گفته: «تا ده سال آینده تقریباً همه مراکز داده‌ای جدید، در فضا ساخته خواهند شد؛ چون زمین دیگر ظرفیت انرژی لازم را ندارد.»

چالش‌های اصلی در این مسیر شامل دفع گرما در خلأ فضا و مقاومت تراشه‌ها در برابر تشعشعات بالا است.

چالش‌های نجومی

بااین‌حال، بسیاری از کارشناسان نسبت به توجیه اقتصادی این پروژه تردید دارند. کوئنتین پارکر، مدیر آزمایشگاه پژوهش فضایی دانشگاه هنگ‌کنگ دراین‌باره توضیح داد: «اگر یک تحلیل واقعی از هزینه‌ها انجام دهیم، متوجه می‌شویم که این کار هنوز مقرون‌به‌صرفه نیست و مراکز داده زمینی همچنان بسیار ارزان‌ترند. درعین‌حال باید مدنظر داشت که فضا خطرات خاص خود را دارد؛ پرتوهای کیهانی، زباله‌های فضایی، مشکلات تعمیرات و حتی طوفان‌های خورشیدی ممکن است باعث مختل شدن عملکرد این مراکز شوند.»

علاوه بر این، بعضی از کشورها درحال‌توسعه فناوری‌های “ضدفضا” هستند که همین ممکن است به ماهواره‌ها آسیب بزند.

اما الرمیثی باوجود همه این مسائل بر این باور است که باید فراتر از زمین فکر کرد: «غلبه بر این چالش‌ها ارزشش را دارد، چون جایگزین رکود فناورانه است و درنهایت ما به نقطه‌ای خواهیم رسید که تمام منابعمان صرف روشن نگه‌داشتن مراکز داده زمینی خواهد شد.»

منبع: CNN

۵۸۳۲۱